Παναγιώτατε Δέσποτα,

Σεβασμιώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί ἐν Χριστῷ ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,

Ἀγαπητοί Λευῖται τῆς Χάριτος, Ἱερουργοί τῶν Μυστηρίων τοῦ Κυρίου,

Εὐλαβής Χριστοῦ Διακονία,

Χριστός Ἀνέστη!

Μέ τήν Χάριν τοῦ Θεοῦ καί κατόπιν πολλῶν προσπαθειῶν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, ἀπό δέ τοῦ ἔτους 1991 τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος, συνῆλθεν ὑπό τήν προεδρείαν Σας, σεπτέ Προκαθήμενε τῆς Ὀρθοδοξίας, ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, κατά τήν Πεντηκοστήν τοῦ σωτηρίου ἔτους 2016, εἰς τήν παρά τήν Ἱ. Πατριαρχικήν καί Σταυροπηγιακήν Μονήν Γωνιᾶς Κολυμβαρίου Ὀρθόδοξον Ἀκαδημίαν Κρήτης. Ἡ Σύνοδος αὕτη προητοιμάσθη ἐπί αἰῶνα καί πλέον, ἀπό δέ τοῦ ἔτους 1961 περισσότερον ἐπιμελῶς καί συστηματικῶς, μέ τήν πρωτόβουλον ἁρμοδιότητα καί συντονιστικήν μέριμναν τοῦ Κέντρου τῆς Ὀρθοδοξίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου,  καί διά τῆς συμβολῆς  πασῶν τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.

Πρίν ἤ χωρήσω εἰς τήν ἀνάπτυξιν τοῦ θέματος, ὑποβάλλω θερμάς εὐχαριστίας πρός τήν Ὑμετέραν Παναγιότητα διά τήν πρόκρισιν τῆς ἐλαχιστότητός μου ὅπως ἀπευθύνω λόγον πρός τήν Ἱεράν ταύτην Σύναξιν ἐπί τοῦ ἱστορικοῦ τούτου γεγονότος τοῦ παρελθόντος καί τοῦ τρέχοντος αἰῶνος, τό ὁποῖον, ὡς ὁμολογεῖται καί ὑπό ἐνίων τῶν ἀπουσιασασῶν τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου ταύτης ἐπί διαφόροις προφάσεσιν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὑπῆρξε σημαντικόν ἀπό πολλῶν καί ποικίλων πτυχῶν τῆς ζωῆς καί μαρτυρίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν σύγχρονον κόσμον.

Κατἀ τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον καί δι’αὐτῆς ἡ ἀπό περάτων ἕως περάτων τῆς οἰκουμένης διεσπαρμένη Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἡ ἔχουσα κέντρον καί κινητήριον νοῦν τήν Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀπεφάνθη Συνοδικῶς καί διετύπωσε τόν σωτήριον λόγον της πρός ἑαυτήν καί πρός τόν λαόν της, πρός τόν μαστιζόμενον ὑπό διαφόρων χαινουσῶν πληγῶν κόσμον, καί, τέλος, πρός τόν ἀντιμετωπίζοντα καθ’ ἡμέραν πειρασμικάς καταστάσεις σύγχρονον ἄνθρωπον.

Ἐπιλαβόμενος τῆς ἀνατεθείσης εἰς τήν ταπεινότητά μου ἱερᾶς ταύτης εὐθύνης,  μελετήσας  εἰς βάθος εἰς τό Συνοδικόν ἀρχεῖον ὅλην τήν ἀπ’ ἀρχῆς πορείαν, βιώσας ἐκ τοῦ ἐγγύς καί συμμετασχών εἰς πάσας τάς ἀπό τοῦ ἔτους 2008 καί ἑξῆς προπαρασκευαστικάς ἐργασίας τοῦ ἐγχειρήματος καί ἤδη ἐπιτεύγματός τούτου, παρακολουθήσας δέ βιωματικῶς τάς ἐργασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὑπό τήν ἰδιότητα τοῦ προσωπικοῦ τῆς Παναγιότητός Σας γραμματέως, κρίνω ἀπαραίτητον καί ἀναγκαίαν μίαν σύντομον ἀναφοράν, πρῶτον μέν, εἰς τήν ἱστορίαν γενικῶς τῶν Συνόδων ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ, καί, δεύτερον, εἰς τήν πορείαν τῆς προετοιμασίας τῆς συγκληθείσης Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, παρά τά ἀναφύντα ἐκ ποικίλων λόγων προβλήματα τήν ὑστάτην κυριολεκτικῶς στιγμήν, τά ὁποῖα ὡδήγησαν εἰς τήν ἀπουσίαν τεσσάρων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν.

Παναγιώτατε,

Ἀδελφοί μου,

Τό πολίτευμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας εἶναι συνοδικόν. Δηλαδή τήν ζωήν καί τήν στρατείαν αὐτῆς ἐν τῷ κόσμῳ ἀπό τῆς Ἀπστολικῆς ἐποχῆς καί μέχρι σήμερον διέπει ἡ συλλογικότης εἰς τήν λῆψιν τῶν ἀποφάσεων. Εἶναι γνωστή ἡ πρώτη ἐν τῇ ἱστορίᾳ Ἀποστολική Σύνοδος, κατά τήν ὁποίαν οἱ Ἀπόστολοι τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ συνῆλθον εἰς τά Ἱεροσόλυμα, εἰς τό Ὑπερῷον τῆς Σιών, καί ἀπεφάσισαν ὡς “ἔδοξε τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι καί αὐτοῖς” (πρβλ. Πράξ. ιε΄ 28). Τάς συνοδικάς ἐργασίας, λοιπόν, καί τάς λαμβανομένας συλλογικῶς πάντοτε ἀποφάσεις διέπει καί κατευθύνει ἡ συνέργεια θείου καί ἀνθρωπίνου παράγοντος. Πλέον συγκεκριμένως,  τό Πανάγιον Πνεῦμα, πού “συγκροτεῖ τόν ὅλον θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας”, ἡ “πάντοτε τά ἀσθενῆ θεραπεύουσα καί τά ἐλλείποντα ἀναπληροῦσα” Θεία Χάρις, καί οἱ φορεῖς τῆς πληρότητος αὐτῆς ὀρθοτομοῦντες τόν λόγον  τῆς Ἀληθείας τοῦ Χριστοῦ Ὀρθόδοξοι Ἐπίσκοποι, συνέρχονται, μελετοῦν τάς διαφόρους ὑποθέσεις, συζητοῦν καί ἀποφαίνονται.  Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, ὁ Θεολόγος, Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως καί Πρόεδρος τῆς Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, “ὁ τά βάθη τοῦ Πνεύματος ἐρευνήσας” ἀποφαίνεται ὅτι “Ἐκκλησία Συνόδου ὄνομα”, δηλαδή  ἐντός τῆς συνόδου ἑνώνονται πάντα τά μέλη αὐτῆς μεταξύ των καί πρός τήν Κεφαλήν τῆς Ἐκκλησίας, τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν καί ὅτι εἰς αὐτήν “προεκτείνεται τό σῶμα Χριστοῦ διά τῆς θείας Εὐχαριστίας καί τῆς ὅλης μυστηριακῆς ζωῆς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος, διά νά ἐγκεντρίζωνται εἰς αὐτόν πάντες οἱ πιστοί εἰς πάντα τόπον καί εἰς πᾶσαν ἐποχήν, ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος (Ματθ. 28,19-20). Ἡ συνοδική λειτουργία, ἡ ὁποία πηγάζει ἐκ τῆς κοινῆς πνευματικῆς ἐμπειρίας τῆς εὐχαριστιακῆς συνάξεως τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος πασῶν τῶν κατά τόπους Ἐκκλησιῶν καί ἀναφέρεται εἰς αὐτήν, βεβαιοῖ τήν ἑνότητα τῆς κοινῆς ἐμπειρίας αὐτῶν εἰς τήν ὅλην ζωήν τῆς μιᾶς, ἁγίας, ἀποστολικῆς καί καθολικῆς Ἐκκλησίας”, κατά τήν διατύπωσιν συγχρόνου θεολόγου.

  Ἐπί τῇ βάσει τῆς ἀκαταλύτου ἐκκλησιολογικῆς ἀρχῆς ταύτης ἡ Ἁγία Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ἐστερέωσεν ἀνά τούς αἰῶνας τήν πίστιν καί τήν μαρτυρίαν αὐτῆς, κατεργαζομένη  τήν σωτηρίαν τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου,  τηροῦσα πιστῶς τάς εὐαγγελικάς καί ἀποστολικάς ἐπιταγάς καί τήν ἅπαξ παραδοθεῖσαν ὑπό τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τῶν Μαθητῶν Του ἀμώμητον καί ἀμίαντον Ὀρθόδοξον Πίστιν. Αὐτήν τήν Πίστιν, ὅπως τήν εἶδον ἐν αἰνίγμασιν οἱ Προφῆται, ὅπως τήν ἐκήρυξαν οἱ Ἀπόστολοι, ὅπως ἡ Ἐκκλησία διαχρονικῶς τήν ἐβίωσε καί τήν κατωχύρωσεν ὡς Δόγμα, ὡς Ἀκρίβειαν, ὡς Κανονικόν Δίκαιον, μᾶς παρέδωκαν αὐθεντικῶς αἱ καθολικοῦ κύρους Ἅγιαι Ἑπτά Οἰκουμενικαί Σύνοδοι.

Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ ἔτους 2016 ἀπεφάνθη ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι μετ’ ἀκριβείας ποιησαμένη χρῆσιν καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας, κατά τήν ἀπό τῆς ἀποστολικῆς ἐποχῆς, ὡς περιγράφεται εἰς τάς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, μέχρι τῆς σήμερον καλῶς κρατήσασαν παράδοσιν εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, ἡ ὁποία Παράδοσις ἀποτελεῖ ὁμοῦ μετά τῶν Θείων Γραφῶν καί τῆς Πατερικῆς Διασκαλίας τάς Πηγἀς τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως.

Εἰς τό περιωρισμένον πλαίσιον  τῆς παρουσιάσεως ταύτης δέν εἶναι ἀσφαλῶς δυνατόν νά γίνῃ ἀναφορά εἰς τάς Οἰκουμενικάς καί Τοπικάς Συνόδους ἀνά τούς αἰῶνας καί εἰς τάς ἀποφάσεις αὐτῶν ἐπί καιρίων ζητημάτων τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς ἀνά τούς αἰῶνας, αἱ ὁποῖαι Σύνοδοι συνῆλθον κατά καιρούς, ἰδίως ὅταν αἱ ἀνάγκαι καί ἡ λύμη τῶν αἱρετικῶν καί τῶν ἐν γένει κακοδοξιῶν τό ἐπέβαλε, πρός παραφυλακήν τοῦ Δόγματος καί τῆς Κανονικῆς Τάξεως τῆς Ἐκκλησίας, καθώς καί τοῦ Συνοδικοῦ πολιτεύματος αὐτῆς καί τῆς τάξεως καί ἁρμονίας τῶν σχέσεων τῶν Ὀρθοδόξων κατά τόπους Ἐκκλησιῶν πρός τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον καί πρός ἀλλήλας.

Ἁπλῶς ἐπισημαίνεται, πρός ἐνημέρωσίν σας, ὅτι ἕκαστος Πατριαρχικός Θρόνος καί ἑκάστη Ὀρθόδοξος Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία, ἄν καί εἶχε πλήρη διοικητικήν ἀνεξαρτησίαν διά τῆς οἰκείας  τοπικῆς συνόδου εἰς τά ὅρια τῆς ἰδίας κανονικῆς δικαιοδοσίας, ὤφειλε -καί ὀφείλει καί σήμερον- νά συμβάλλῃ εἰς τήν διαφύλαξιν τῆς ὁμοφροσύνης των, ἐν τῇ κοινωνίᾳ τῆς πίστεως καί ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς ἀγάπης, τόσον διά τῶν προσηκουσῶν ἐκκλησιαστικῶν πράξεων, ὅσον καί διά τῆς συμμετοχῆς εἰς τάς Οἰκουμενικάς καί  Μείζονας Συνόδους.

Ἀξίζει νά σημειωθῇ μέ ἰδιαιτέραν ἔμφασιν, ὅτι ὁ Θεσμός τῶν Μεγάλων, Μειζόνων Συνόδων, ἐλειτούργησε, μετά τό σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν Ἀνατολῆς καί Δύσεως, μέ τήν ὀφειλετικήν μέριμναν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τήν πρόφρονα καί ὁλόθυμον ἀνταπόκρισιν τῶν λοιπῶν Πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων τῆς Ἀνατολῆς (Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καί Ἱεροσολύμων). Βασικός πυρήν τῶν Συνόδων αὐτῶν ἦτο ἡ Ἐνδημοῦσα Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

Μείζονες Σύνοδοι συνεκλήθησανκατά τό ὑπερχιλιετές ἀπό τοῦ ἔτους 1054 μέχρι σήμερον μακρόν καί κυματῶδες χρονικόν διάστημα πολλαί,  πρός ἀντιμετώπισιν σοβαρῶν ζητημάτων Πίστεως, ὡς λ.χ. τῆς ἀμφισβητήσεως διά φιλοσοφικῶν κριτηρίων τοῦ καθιερωμένου κύρους τῆς Πατερικῆς Παραδόσεως (1082), τῶν τριαδολογικῶν καί χριστολογικῶν αἱρέσεων τοῦ ΙΒ΄ αἰῶνος, τῶν ἡσυχαστικῶν ἐρίδων τοῦ ΙΔ΄ αἰῶνος. Σημειωτέον, ὅτι πολλαί τῶν ἀποφάσεων τῶν Μειζόνων τούτων Συνόδων κατεχωρίσθησαν εἰς τό Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας μετά τάς ἀποφάσεις τῶν Ἁγίων Ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ὡς  ἔχουσαι ἀνάλογον πρός αὐτάς κῦρος  διά σύνολον τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν.

Ἐξ ἑτέρου, ἡ Ἐνδημοῦσα Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, μέ τήν συμμετοχήν ἤ καί τήν ἐκπροσώπησιν καί τῶν ἄλλων Προκαθημένων τῶν Πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων, συνεκλήθη πολλάκις ὡς Μείζων Σύνοδος πρός  ἀντιμετώπισιν καί σοβαρῶν κανονικῶν ζητημάτων ὡς λ.χ. τοῦ Σιναϊτικοῦ Ζητήματος· διά τήν συναίνεσιν  καί συναπόφανσιν τῶν Πατριαρχῶν τῆς Ἀνατολῆς εἰς τήν ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἱερεμίου τοῦ Β΄ ἀπόδοσιν διά Πατριαρχικοῦ Χρυσοβούλλου τῆς Πατριαρχικῆς ἀξίας καί τιμῆς εἰς τόν Μητροπολίτην Μόσχας (1590, 1593), (αἱ ὁποῖαι ἐπεκύρωσαν τό ὑπό τοῦ ἔχοντος τό πρός τοῦτο κανονικόν προνόμιον καί καθῆκον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου τοῦ ἀπονέμειν τό αὐτοκέφαλον τῶν Ἐκκλησιῶν) (τό ἐντός παρενθέσεως δέν εἶναι ἐκκλησιολογικῶς ὀρθόν, ποῦ τό βρῆκες, σημ. ὁ Οἰκουμενικ’΄ος Θρόνος ἀπονέμει τό αὐτοκέφαλον ἐπ’ἀναφορᾷ πρός  Οἰκουμενικήν Σύνοδον, ἡ ὁποία τό ἐπικυρώνει, ὅπως γράφεται εἰς ὅλους τούς Πατριαρχικούς Τόμους τῶν αὐτοκεφαλιῶν) · διά τήν ἀποκήρυξιν τῶν ἀποφάσεων τῆς ἑνωτικῆς λεγομένης συνόδου τῆς Φλωρεντίας καί τήν ἀποκήρυξιν τῆς Οὑνίας (1484, 1593, 1727)· διά τήν ἀντιμετώπισιν τῶν προτεσταντῶν μισσιοναρίων (1638, 1642, 1672, 1691)· διά τήν καταδίκην ἀκραίων ἐκφράσεων ἐθνικισμοῦ καί ἐθνοφυλετισμοῦ (1872), ὁ ὁποῖος τοσαῦτα δεινά προεκάλεσεν καί προκαλεῖ εἰς τήν ἑνότητα καί εἰς τόν ὑπερεθνικόν χαρακτῆρα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τῆς παγκοσμιότητος τοῦ κηρύγματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ,  κλπ.

Τά ἀνωτέρω σημειοῦνται, ἐκτός τῶν ἄλλων, διά νά καταδειχθῇ ὁ διαχρονικῶς μετά συνεπείας  ἀσκούμενος καθοριστικός συντονιστικός  τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ σεπτοῦ Προκαθημένου αὐτοῦ ρόλος τῶν ὀρθοδόξων πραγμάτων, ὁ Ὁποῖος σεπτός Προκαθήμενος, λεντίῳ ζωννύμενος, διακόνου ἀναλαβών τάξιν, ἀνέλαβε, μετά τά ἀποδοθέντα εἰς Αὐτόν ὑπό τῆς Β΄ καί τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῶν Συνόδων πρεσβεῖα τιμῆς, τόν ἐπί πλέον ὑπό τῆς παραδόσεως καί τῆς πράξεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας κατακυρωθέντα εἰς Αὐτόν ἐπίμοχθον, ἔμπονον καί ὑπεύθυνον ρόλον τοῦ Πρώτου, μετά τό σχίσμα τοῦ 1054· ἀνέλαβε κενωτικῶς  Πρωτεῖον οὐχί τιμῆς καί ἐξουσίας, ἀλλά διακονίας.  Διακονίας τῆς ἑνότητος καί τῆς εὐσταθείας πασῶν τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὡς ἡ ἱστορία τοῦ Θρόνου Του μαρτυρεῖ. Ὁ Κωνσταντινουπόλεως, ἄν καί αἱ ἱστορικαί περιστάσεις ἔδωκαν εἰς Αὐτόν τήν δυνατότητα, οὐδέποτε, πλήν ἐλαχίστων περιπτώσεων, εἰσῆλθεν εἰς τόν πειρασμόν τῆς ἀνυψώσεως τοῦ Ἑαυτοῦ Του εἰς ὑπέρ – ἐπίσκοπον, ἀλλά ἐσεβάσθη τά ὅρια ἅ ἔθεντο οἱ Πατέρες ἡμῶν καί ἐστήριξε τούς ἐμπεριστάτους Πρεσβυγενεῖς Θρόνους τῆς Ἀνατολῆς εἰς καιρούς χαλεπούς, προασπίσας τήν τιμήν, περιωπήν καί αὐτοκέφαλον ἀξίαν αὐτῶν.

Ὡς γνωστόν, ἀπό τοῦ 19^ου αἰῶνος,  καί ἰδιαιτέρως κατά τόν παρελθόντα 20όν αἰῶνα, ἐσημειώθησαν καί ἐν τῷ χώρῳ τῆς δικαιοδοσίας στρατευομένῃ  Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ πολλαί ἀνακατατάξεις αἱ ὁποῖαι ἐπέβαλον τήν εὐρυτέραν ἀποκάλυψιν πρός πάντας τοῦ πάντοτε συγχρόνου λόγου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, καί τήν διαδήλωσιν τῆς ἑτοιμότητος αὐτῆς ὅπως, ἐν συνεργασίᾳ μετά πάντων  ἀνθρώπων καλῆς θελήσεως, ὑλοποιήσῃ καί δι’ ἔργων τήν νυχθήμερον προσευχήν αὐτῆς “ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως”.

Τήν ἀναγκαιότητα ταύτην ἐγκαίρως κατενόησεν ὁ συλλαμβάνων καί ἀξιολογῶν ἑκάστοτε τά “σημεῖα τῶν καιρῶν” Ἁγιώτατος Ἀποστολικός καί Πατριαρχικός Οἰκουμενικός Θρόνος, διό καί ὁ ἀοίδιμος Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἰωακείμ Γ΄ διά τῶν γνωστῶν Πατριαρχικῶν Ἐγκυκλίων τῶν ἐτῶν 1902 καί 1904 ἐκάλεσε τούς ἀδελφούς αὐτοῦ ἐν Χριστῷ εἰς συνεργασίαν πρός “τόνωσιν τῆς κανονικῆς λειτουργίας τῶν διορθοδόξων σχέσεων ἐκ τῶν παρενεργειῶν τῆς λειτουργίας τοῦ αὐτοκεφάλου. Διά τῆς πρώτης ἐξ αὐτῶν ἐτονίζε τήν ἀνάγκην θεραπείας τῶν παραλείψεων τοῦ προσφάτου παρελθόντος καί τοῦ κοινοῦ προγραμματισμοῦ πρός ἀντιμετώπισιν τῶν κινδύνων οἱ ὁποῖοι ἐλλόχευον διά τήν Ἐκκλησίαν ἐκ τῆς ἐκκοσμικεύσεως καί τοῦ νεωτερισμοῦ, διά δέ τῆς δευτέρας προέβαλλε τήν ἰδέαν τῆς συνεργασίας μετά τῶν ἐκτός τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας χριστιανῶν διαφόρων ὁμολογιῶν”. Τά ἱστορικά γεγονότα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης δέν ἐπέτρεψαν  ἄμεσα ἀποτελέσματα τῶν Πατριαρχικῶν ἐκείνων πρωτοβουλιῶν.

Ἐν τούτοις, ἡ ἀνταλλαγεῖσα τότε  ἀλληλογραφία δύναται νά χαρακτηρισθῇ ὡς προσυνοδική διεργασία. Ἠκολούθησεν ἡ Πατριαρχική Ἐγκύκλιος τοῦ 1920 “πρός τάς ἁπανταχοῦ Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ” διά νά ἀκολουθήσῃ τό ἐνταῦθα συγκληθέν Πανορθόδοξον Συνέδριον, ὑπό τήν προεδρείαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Μελετίου Δ΄(1923), εἰς τό ὁποῖον μετέσχον εἰδικοί θεολόγοι τῶν Ἐκκλησιῶν ΚΠόλεως, Ρωσσίας (νομίζω ἡ Ρωσσία δέν μετέσχε, νά ἐλεγχθῇ), Σερβίας, Ρουμανίας, Κύπρου καί Ἑλλάδος καί συνεζήτησαν κρίσιμα ζητήματα (διόρθωσιν τοῦ Ἡμερολογίου, δεύτερον γάμον τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν). Ἐπηκολούθησεν ἡ ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Φωτίου τοῦ Β΄ συγκληθεῖσα εἰς τήν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ἱ. Μονήν Βατοπαιδίου Διορθόδοξος Ἐπιτροπή (1930), ἡ ὁποία ἔκρινεν ἀναγκαίαν τήν ἄμεσον ἐναρξιν τῆς προετοιμασίας μιᾶς Πανορθοδόξου Συνόδου καί συνέταξεν ἕνα πρῶτον κατάλογον συζητητέων  θεμάτων. Αἱ ἐπακολουθήσασαι ἐξελίξεις τῆς παγκοσμίου ἱστορίας ἀνέκοψαν ἐπί τι χρονικόν διάστημα τἠν προώθησιν τῶν πρωτοβουλιῶν τούτων.

Ὤθησις  εἰς τό ὅλον θέμα τῆς συγκλήσεως Πανορθοδόξου ἤ ἄλλως  Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐδόθη ἐπί τῆς Πατριαρχίας τοῦ ἀοιδίμου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρου, συγκαλέσαντος τήν Α’Πανορθόδοξον Διάσκεψιν ἐν Ρόδῳ, τό ἔτος 1961,  εἰς τάς ἐργασίας τῆς ὁποίας ὁλοθύμως μετέσχον πᾶσαι αἱ  τοπικαί Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι. Ἡ συγκεκριμένη ἐνέργεια  τοῦ Οἱκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἔμελλε νά εἶναι καθοριστική, ὡς σημάνασα  τήν ἀπαρχήν τῆς τελικῆς φάσεως προπαρασκευῆς τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Τήν Πανορθόδοξον Διάσκεχιν ταύτην ἠκολούθησαν αἱ Β΄(1963) καί Γ΄(1964) Πανορθόδοξοι Διασκέψεις τῆς Ρόδου, καθώς καί ἡ Δ΄ Πανορθόδοξος Διάσκεψις τοῦ Σαμπεζύ (1968), καί αἱ πέντε (1976, 1982, 1985, 2009 καί 2015) Προσυνοδικαί Πανορθόδοξοι Διασκέψεις τῆς Γενεύης, ἡ σύστασις καί ἡ λειτουργία μονίμου Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὡς καί Γραμματείας αὐτῆς, ἑδρευούσης εἰς τό Ὀρθόδοξον Κέντρον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν Σαμπεζύ Γενεύης.

Διά τῶν ἐπί μέρους   ὀργάνων καί διαδικασιῶν τούτων, περιβληθεισῶν πανορθόδοξον κῦρος,  ἡ Μήτηρ μας Ἐκκλησία συνέβαλε καθοριστικῶς εἰς τἠν κατά στάδια ὑλοποίησιν τοῦ ὁρἀματος τῆς συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου,  καί προητοίμασεν ἐπιμελῶς αὐτήν, μετά πολλῶν κόπων, ἀγωνιῶν, θλίψεων, ἀναβολῶν καί πολλῶν ἀναφυεισῶν κατά καιρούς πειρασμικῶν καταστάσεων καί ἐναγωνίου προβληματικῆς. Ἡ παρουσίασις πασῶν τῶν πτυχῶν τῆς ἐργωδεστάτης, καί, ἐπιτραπήτω ἡ ἔκφρασις, περιπετειώδους προπαρασκευῆς ταύτης, ἐν μέσῳ πολλῶν προσκομμάτων καί διελκυστίνδων, ἐκφεύγει τοῦ χρόνου καί τῆς στοχοθεσίας τῆς παρούσης εἰσηγήσεως. Ἀποτελεῖ ἀντικείμενον τοῦ μελετητοῦ τῆς συγχρόνου ἐκκλησιαστικῆς ἱστορία. Ἁπλῶς τά λεχθῇ μόνον ὄτι  τά καρτισθέντα περισπούδαστα   κείμενα, ἀποτελοῦν προϊόν καί ἀπαύγασμα  πασῶν τῶν πτυχῶν τῆς  Ὀρθοδόξου Θεολογίας, ἤτοι τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου, τῆς Δογματικῆς καί Συμβολικῆς, ἐν ταὐτῷ δέ καί τῆς Ποιμαντικῆς, τῆς Ἑρμηνευτικῆς καί τῆς Πατρολογίας.

Ἡ   μετά τοσαύτης σπουδῆς  προετοιμασθεῖσα καί προπαρασκευασθεῖσα Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος αὕτη συνεκλήθη τελικῶς ἐν τῇ ἡρωοτόκῳ καί μαρτυροτόκῳ Ὀρθοδόξῳ Κρήτη τό ἔτος 2016, ὑπό τήν ἔμφρονα, ὡς ἐλέχθη, προεδρείαν τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος, μέ τήν συμμετοχήν τῶν δέκα ἐκ τῶν 14 Ὀρθοδόξων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, τῶν τεσσάρων ἐξ αὐτῶν τήν ὑστάτην κυριολεκτικῶς στιγμήν μή συμμετασχουσῶν, ἐπί διαφόροις αἰτίαις, αἱ ὁποῖαι προφάσεις, δέν ἀποτελοῦν ὡσαύτως ἀντικείμενον τῆς παρούσης εἰσηγήσεως.

Θά ἀπετέλει μεγίστην παράλειψιν καί τεραστίαν ἀβλεψίαν ἡ μή ἀναφορά καί κατά τήν παροῦσαν στιγμήν εἰς τήν προσωπικήν συμμετοχήν καί καταλυτικήν συμβολήν τῆς Ὑμετέρας Σεπτῆς Κορυφῆς εἰς τάς προπαρασκευαστικάς τῆς Συνόδου ταύτης διαδικασίας εἴτε ὡς Ἀρχιερατικοῦ μέλους, ὡς Μητροπολίτου Φιλαδελφείας, διαφόρων Πατριαρχικῶν Ἀντιπροσωπειῶν, εἴτε ὡς μέλους τῆς ὁμάδος ἐργασίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἡ ὁποία κατήρτισε τάς συμβολάς αὐτοῦ ἐπί τῶν θεμάτων τοῦ Αὐτοκεφάλου, τοῦ Αὐτονόμου, τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς καί τῶν Ἱερῶν Διπτύχων εἴτε ὡς Προέδρου, ὡς Μητροπολίτου Χαλκηδόνος, τῆς ἐν ἔτει 1990 συνελθούσης ἐν Σαμπεζύ Γενεύης Συνελεύσεως τῆς Διορθοδόξου Προπαρασκευατικῆς Ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποία κατήρτισε σχέδιον κειμένου περί ἀντιμετωπίσεως καί θεραπείας τῆς ἐν τῷ χώρῳ τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς ἐπικρατούσης κανονικῆς ἀνωμαλίας, τό ὁποῖον κείμενον, υἱοθετήθη τόσον ὑπό τῆς Δ΄ Πανορθοδόξου Προσυνοδικῆς Διασκέψεως (2009) ὅσον καί ὑπό τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὡς συνοδική ἀπόφασις ἡ ὁποία ὁρίζει τόν μεταβατικόν τρόπον κατ’ οἰκονομίαν ὀργανώσεως τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς μέχρις ὅτου καταστῆ ἐφικτή ἡ ἐφαρμογή τῆς κανονικῆς ἀκριβείας, διά τῆς συστάσεως καί λειτουργίας Ἐπισκοπικῶν Συνελεύσεων ἐν τῷ χώρῳ τῆς Διασπορᾶς.

Ἰδιαιτέρας ἐξάρσεως βεβαίως τυγχάνει ἡ ἐμπνευσμένη Ὑμετέρα σεπτή πρωτοβουλία ἐγκαινιασμοῦ καί ὀργανώσεως  Συνάξεων ὑπό τήν προεδρείαν Αὐτῆς τῶν Ὀρθοδόξων Προκαθημένων ἐν τῷ Ἱερῷ Κέντρῳ τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἐν Πάτμῳ, αἵτινες συνέβαλον καθοριστικῶς εἰς τήν ἀνάπτυξιν τῆς συνοδικῆς αὐτοσυνειδησίας εἰς πανορθόδοξον ἐπίπεδον, ἡ δ’ ἐν ἔτει 2008 ἐνταῦθα συγκληθεῖσα ἀνάλογος Σύναξις, ἡ ἀφιερωθεῖσα εἰς τόν Ἀπόστολον Παῦλον, ἔδωκε τό ἔναυσμα διά νά εἰσέλθῃ ἡ προπαρασκευή τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου εἰς τό τελικόν στάδιον αὐτῆς, κατά τό ὁποῖον συνῆλθον δίς ἡ Διορθόδοξος Προπαρασκευαστική Ἐπιτροπή, αἱ  Δ΄ καί Ε΄ Πανορθόδοξοι Προσυνοδικαἰ Διασκέψεις, δύο Συνάξεις Προκαθημένων, μία ἐν Φαναρίῳ (2014) καί μία ἐν Γενεύῃ(2016), Εἰδικαί Πανορθόδοξοι Ἐπιτροπαί πρός ὑλοποίησιν τῶν ἀποφάσεων τῆς ἐνταῦθα συνελθούσης Συνάξεως τῶν Προκαθημένων, ἐν ἔτει 2014, περί ἀναθεωρήσεως ὡρισμένων κειμένων τῆς Β΄(1982) καί Γ΄(1985) Προσυνοδικῆς Διασκέψεως, καί κατάρτισιν τοῦ Κανονισμοῦ λειτουργίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου.

***

Τά ἐξετασθέντα ὑπό τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου θέματα ἅπτονται  ὡρισμένων παραμέτρων τῆς ζωῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας ἐν τῷ συνόλῳ αὐτῆς. Πλέον συγκεκριμένως ἀφοροῦν α) εἰς τάς σχέσεις  τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πρός ἀλλήλας καί πρός τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ὡς τά ζητήματα  τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς καί τοῦ Αὐτονόμου ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως αὐτοῦ· β) εἰς πτυχάς πτῆς καθ’ ἡμέραν βιοτῆς καί τῆς πολιτείας τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ἤτοι ζητήματα ποιμαντικά καί πρακτικῆς καθ’ἡμέραν  βιοτῆς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος, ὡς τά θέματα  τοῦ θεοσυστάτου μυστηρίου τοῦ γάμου καί τῶν κωλυμάτων αὐτοῦ καί τῆς σπουδαιότητος τῆς νηστείας καί τῆς τηρήσεως αὐτῆς σήμερον· καί γ) εἰς τάς σχέσεις  τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον, διά τάς ὁποίας τοσοῦτος λόγος γίνεται κατά τά τελευταῖαι ἔτη καί τοσαῦται μομφαί ἐκτοξεύονται ὑπό ὡρισμένων κύκλων ἰδίᾳ κατά τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου·  ἐπί πλέον δέ εἰς πτυχάς ἰδιαιτέρας ἐπικαιρότητος καί ἀναγκαιότητος ἐκφράσεως τῆς ἑνιαίας φωνῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐνώπιον ἑνός συνεχῶς ἐκκοσμικευομένου καί παγκοσμιοποιουμένου κόσμου, ἐν τῷ ὁποίῳ διακυβεύονται ὕψισται ἀξίαι τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Πίστεως, ὡς θά ἔλεγε καί σήμερον ὁ μέντωρ τῆς προετοιμασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης ταύτης Συνόδου  καταξιωμένος Πρόεδρος τῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων ἀείμνηστος Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων Χατζῆς, ὅτι “δέν ζῶμεν οὔτε τήν χθές, ὅτι ἡ σήμερον μᾶς προέλαβεν, οὔτε κἄν ζῶμεν τήν αὔριον”.  Αἱ ληφθεῖσαι ὑπό τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἀποφάσεις ἐπί τῶν τελευταίων δύο τούτων πτυχῶν  ἀφοροῦν εἰς δύο ζητήματα: α)τάς σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον, καί β) τήν ἀποστολήν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ. 

Ἡ Σύνοδος αὕτη ἐξέφρασε στεντορείως καί μετά παρρησίας τήν ἑτοιμότητα τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας νά ἐγκύψῃ εἰς τάς συγκεκριμένας καιρίας “πληγάς” ταύτας τῆς συγχρόνου πραγματικότητος καί νά διακονήσῃ τήν καταλλαγήν καί ἀπ’αὐτῆς καί δι’αὐτῆς τήν εἰρήνην τοῦ σύμπαντος κόσμου, ἀφ’ ἑνός μέν μετά πασῶν τῶν ἐκτός αὐτῆς Χριστιανικῶν μερίδων, διά τοῦ Πατερικοῦ θεολογικοῦ αὐτῆς λόγου    τῆς ὀρθοτομῆς τῆς Χριστοῦ ἀληθείας καί  τῆς ἀδιακόπου Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, καθώς καί διά  τοῦ διαλόγου τῆς ἀγάπης, “κενουμένη” θυσιαστικῶς διά τόν θρίαμβον τῆς ἀληθείας τοῦ Χριστοῦ, ὥστε νά ἐπικρατήσῃ τό “θέλημα τοῦ Θεοῦ ὡς ἐν οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς” καί “γένηται μία ποίμνη, εἷς ποιμήν”, ἀφ’ ἑτέρου δέ μετά παντός ἀνθρώπου καλῆς θελήσεως διαλεγομένη μετ’ ἐκπροσώπων καί τῶν λοιπῶν μειζόνων θρησκειῶν.

Βεβαίως, τήν παροῦσαν Ἱεράν Ἱερατικήν Σύναξιν  ἐνδιαφέρουν κυρίως αἱ ποιμαντικοῦ χαρακτῆρος καί προσανατολισμοῦ ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἐπί τῶν θεμάτων κυρίως τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου καί τῆς θεοπαραδότου νηστείας, ἐπί τῶν ὁποίων καί θά ἐπικεντρωθῇ ἡ ἐνημερωτική αὕτη ἀναφορά τῆς ἐλαχιστότητός μου, θά γίνῃ δέ βεβαίως μνεία καί τῶν ληφθεισῶν Συνοδικῶν ἀποφάσεων ὅσον ἀφορᾷ καί εἰς τά ἕτερα θεωηρθέντα ὑπό τῆς Μεγάλης ταύτης Συνόδου ἐπίκαιρα θέματα.

***

1.- Τό μυστήριον τοῦ γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ.

Εἶναι εἰς ὅλους σας, ἀδελφοί καί πατέρες, γνωστή ἡ κρίσις τήν ὁποίαν διέρχεται ὁ Ὀρθόδοξος  γάμος, δηλαδή ἡ “ἔννομος συζυγία καί ἡ ἐξ αὐτῆς παιδοποιΐα”,  τήν ὁποίαν ηὐλόγησεν  ἅπαξ καί διά παντός “ὁ τοῦ μυστικοῦ καί ἀχράντου γάμου ἱερουργός καί τοῦ σωματικοῦ νομοθέτης, ὁ τῆς ἀφθαρσίας φύλαξ καί τῶν βιοτικῶν ἀναγκῶν ἀγαθός οἰκονόμος”, Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστόν, παραγενόμενος  “ἐν τῇ σωτηριώδει  Αὐτοῦ οἰκονομίᾳ” καί ἀναδείξας  διά τῆς ὁρατῆς μέν ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας παρουσίας Του, διά τῆς ἀοράτου δέ ἔκτοτε μυστηριακῆς  εὐλογίας,  “τίμιον τόν γάμον”.

Ἐνώπιον, λοιπόν, τῆς συγχρόνου κρίσεως τῆς Ὀρθοδόξου οἰκογενείας καί ἐν γένει τοῦ γάμου καί τῶν καθ’ ἡμέραν ἀναφυομένων νέων προκλήσεων εἴτε μεταλλαγῆς τῆς φυσικῆς χρήσεως εἰς τήν παρά φύσιν (Ρωμ.1, 27 καί ἑξ.) εἴτε διά τῶν καινοφανῶν “συμβολαίων συμβιώσεως” “τοῦ ἰδίου ἤ τοῦ ἑτέρου φύλου”, εἴτε διά τῶν μικτῶν γάμων ὀρθοδόξων πιστῶν μεθ’ ἑτεροδόξων καί ἑτεροθρήσκων, καί πολλῶν ἄλλων ἀτασθαλιῶν καί παρεκτροπῶν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, τῶν ὁποίων ἀκοαί ἔρχονται καί εἰς τά ἡμέτερα ὦτα, ὁ Οἰκουμενικός Θρόνος προέτεινε καί τήν μελέτην πανορθοδόξως καί συνοδικῶς καί τοῦ ζητήματος τούτου, ἡ δέ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος, ἀκολουθοῦσα τήν πρακτικήν τῶν πρό αὐτῆς Συνόδων, συνεδύασεν ἐν προκειμένῳ, πρός προφύλαξιν καί διαφύλαξιν τῆς ἱερότητος τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου, τήν παραδεδομένην ἀκρίβειαν καί τήν   ὀφειλετικήν οἰκονομίαν, καί ἀπεφάσισε καί καλεῖ “ἐν ἀγάπῃ τά τέκνα αὐτῆς καί ὅλους τούς ἀνθρώπους καλῆς θελήσεως νά ὑπερασπισθοῦν τήν πιστότητα εἰς τήν ἱερότητα τῆς Οἰκογενείας”. Διασφαλίζει δέ ἡ Συνοδική αὕτη ἀπόφασις τό “ἀμίαντον” τοῦ Ὀρθοδόξου γάμου καί ὅπου ἐγχωρεῖ παραδίδωσιν εἰς τήν εὐχέρειαν ἑκάστης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας  τήν χρῆσιν λελογισμένως τῆς ὑπό τῶν Πατέρων παραδεδομένης “διά τήν ἄνθρωπίνην ἀσθένειαν καί ἀδυναμίαν” χρήσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας.

Διά τῆς ἀποφάσεως ταύτης τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὡρίσθη ὅτι:

1. “Ὁ θεσμός τῆς οἰκογενείας εὑρίσκεται σήμερον ὑπό τήν ἀπειλήν τῆς ἐκκοσμικεύσεως ὡς ἐπίσης καί τοῦ ἠθικοῦ σχετικισμοῦ. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία διδάσκει τήν ἱερότητα τοῦ γάμου ὡς μίαν θεμελιώδη καί ἀδιαμφισβήτητον διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἐν ἐλευθερίᾳ ἕνωσις μεταξύ ἀνδρός καί γυναικός εἶναι μία ἀπαραίτητος προϋπόθεσις.[…]

2. Οἱ προσερχόμενοι εἰς γάμου κοινωνίαν πρέπει «μετὰ γνώμης τοῦ ἐπισκόπου τὴν ἕνωσιν ποιεῖσθαι, ἵνα ὁ γάμος ᾖ κατὰ Κύριον καὶ μὴ κατ’ ἐπιθυμίαν (= ἀνθρωπίνην). Πάντα εἰς τιμὴν Θεοῦ γινέσθω». […]

3. Ὁ νομίμως καταγεγραμμένος πολιτικός γάμος μεταξύ ἀνδρός καί γυναικός δέν ἔχει μυστηριακόν χαρακτῆρα, ἀποτελεῖ ἁπλῆν πρᾶξιν συμβιώσεως κυρωθεῖσαν ὑπό τοῦ κράτους, διάφορον πρός τόν εὐλογούμενον ὑπό τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας γάμον. Τά συνάπτοντα πολιτικόν γάμον μέλη τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νά ἀντιμετωπίζωνται μετά ποιμαντικῆς εὐθύνης, ἡ ὁποία ἐπιβάλλεται διά νά κατανοήσουν τήν ἀξίαν τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου καί τῶν ἐξ αὐτοῦ ἀπορρεουσῶν εὐλογιῶν δι’ αὐτούς. […]

4. Ἡ Ἐκκλησία δέν ἀποδέχεται διά τά μέλη αὐτῆς σύμφωνα συμβιώσεως τοῦ αὐτοῦ ἤ ἑτέρου φύλου καί πᾶσαν ἄλλην μορφήν συμβιώσεως, διαφόρου τοῦ γάμου. Ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά καταβάλλῃ πάσας τάς δυνατάς ποιμαντικάς προσπαθείας, ὥστε τά παρεκκλίνοντα μέλη αὐτῆς εἰς τοιαύτας μορφάς συμβιώσεως νά δυνηθοῦν νά κατανοήσουν τήν πραγματικήν ἔννοιαν τῆς μετανοίας καί τῆς εὐλογημένης ὑπό τῆς Ἐκκλησίας ἀγάπης”.

Πρός πληρεστέραν ἐνημέρωσίν σας, ἀδελφοί συμπρεσβύτεροι, ἄς ἐπιτραπῇ καί ἡ ἀναφορά εἰς τάς ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὡς πρός τά κωλύματα πρός ἱερολογίαν τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου,  τό  ὁποῖον μυστήριον εὐλογεῖται ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ μόνον κατόπιν ἀδείας τοῦ ἐπιχωρίου Ἐπισκόπου.

“1.- Σχετικῶς μέ τά κωλύματα γάμου λόγῳ ἐξ αἵματος, ἐξ ἀγχιστείας, ἐξ υἱοθεσίας καί πνευματικῆς συγγενείας ἰσχύει ὅ,τι προβλέπεται ὑπό τῶν ἱερῶν κανόνων (53 καί 54 τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου) καί τῆς συνῳδά τούτοις ἐκκλησιαστικῆς πράξεως, ὡς αὕτη ἐφαρμόζεται σήμερον  εἰς τάς κατά τόπους αὐτοκεφάλους Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας, καθορίζεται δέ καί περιγράφεται ἐν τοῖς Καταστατικοῖς Χάρταις αὐτῶν καί ταῖς σχετικαῖς συνοδικαῖς ἀποφάσεσιν αὐτῶν.

2.- Περί τοῦ μή ἀμετακλήτως λυθέντος ἤ ἀκυρωθέντος γάμου καί τοῦ προϋπάρξαντος τρίτου, ἰσχύει ὅτι συνιστοῦν ἀπόλυτα κωλύματα πρός σύναψιν γάμου, συμφώνως πρός τήν κατηγορηματικῶς καταδικάζουσαν τήν διγαμίαν καί τόν τέταρτον γάμον Ὀρθόδοξον κανονικήν παράδοσιν.

3.- Συμφώνως πρός τούς ἱερούς κανόνας κωλύεται κατ’ἀκρίβειαν ἡ ἱερολόγησις γάμου μετά τήν μοναχικήν κουράν (καν. 16 τῆς Δ΄Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί 44 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ Συνόδου).

4.-Ἡ ἱερωσύνη αὐτή καθ’ αὑτήν δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου, ἀλλ’ ὅμως, συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ Συνόδου) μετά τήν χειροτονίαν κωλύεται ἡ σύναψις γάμου.

5.- Περί τῶν μικτῶν γάμων Ὀρθοδόξων μεθ’ἑτεροδόξων  καί μή Χριστιανῶν ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Κρήτης ἀπεφάσισεν ὅπως:

i. Ὁ γάμος Ὀρθοδόξων μεθ’ ἑτεροδόξων κωλύεται κατά κανονικήν ἀκρίβειαν (κανών 72 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ Συνόδου.

ii. Ἡ δυνατότης ἐφαρμογῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας ὡς πρός τά κωλύματα γάμου δέον  νά ἀντιμετωπίζεται ὑπό τῆς Ἱερᾶς Συνόδου ἑκάστης αὐτοκεφάλου Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας συμφώνως πρός τάς ἀρχάς τῶν ἱερῶν κανόνων, ἐν πνεύματι ποιμαντικῆς διακρίσεως, ἐπί τῷ σκοπῷ τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου

iii. Ὁ γάμος Ὀρθοδόξων μετά μή χριστιανῶν κωλύεται ἀπολύτως κατά κανονικήν ἀκρίβειαν.

6.-Ἡ κατά τήν ἐφαρμογήν τῆς περί κωλυμάτων γάμου ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως πρᾶξις δέον νά λαμβάνῃ ὑπ’ὄψιν καί τάς διατάξεις τῆς ἑκασταχοῦ σχετικῆς κρατικῆς νομοθεσίας, ἄνευ ὑπερβάσεως τῶν ὁρίων τῆς  ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας”.

Ἡ Συνοδική αὕτη ἀπόφασις ἔχει τάς ἀκολούθους πρακτικάς συνεπείας, τάς ὁποίας καί συνοψίζων  ἐκθέτω εἰς τήν ἀγάπην σας, εὐλογημένοι κληρικοί, διότι σεῖς καλεῖσθε εἰς πρώτην φάσιν νά ἀντιμετωπίζετε καθημερινῶς συγκεκριμένας περιπτώσεις  τῶν πιστῶν τῶν Κοινοτήτων καί Ἐνοριῶν σας.

α) Ὁ οἱοσδήτις Ὀρθόδοξος γάμος ἱερολογεῖται μόνον κατόπιν ἐγγράφου ἀδείας  τοῦ ἐπιχωρίου Ἐπισκόπου, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ὅσον ἀφορᾷ εἰς τήν Ἁγιωτάτην Ἀρχιεπισκοπήν Κωνσταντινουπόλεως, καί τῶν ἐπιτοπίων Μητροπολιτῶν, ὅσον ἀφορᾷ εἰς τάς λοιπάς Ἐπαρχίας τοῦ Οἰκουμενιοῦ μας Πατριαρχείου ἐν τῇ χώρᾳ ἡμῶν Τουρκίᾳ καί  ἐν ἁπάσῃ τῇ οἰκουμένῃ.

Τοῦτο σημαίνει, ὅτι διά πᾶσαν περίπτωσιν, εἴτε πρόκειται περί μεταξύ Ὀρθοδόξων πιστῶν γάμων, εἴτε Ὀρθοδόξου τινός μεθ’ ἑτεροδόξου κλπ. ἔχετε ὑποχρέωσιν κανονικήν οἱ κληρικοί νά ἀναφέρεσθε εἰς τόν Ἐπίσκοπόν σας, ὁ ὁποῖος θά ἐνεργῇ συμφώνως πρός τάς ἀνωτέρω ἀποφάσεις διά τήν χρῆσιν ἤ μή, ὅπου ἐγχωρεῖ, καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας εἰς κωλυομένας  ὑπό τῶν ἱερῶν κανόνων περιπτώσεις.

Ἐν τῷ σημείῳ τούτῳ, ἀναφέρω ἕν ἰδιαιτέρως σημαντικόν στοιχεῖον, τό ὁποῖον ἀφορᾷ ἰδιαιτέρως εἰς σᾶς τούς ἐγγάμους κληρικούς. Πρόκειται διά τήν ἀπόφασιν περί ἀσκήσεως, κατά τήν  κρίσιν ἑκάστης κατά τόπον Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί κατά τήν ἐκκλησιαστικήν ἐν γένει εὐχέρειαν, οἰκονομίας εἰς τήν σύναψιν γάμου  ὑπό τῶν περιπιπτόντων μετά τήν χειροτονίαν εἰς χηρείαν κληρικῶν.

Ἡ Ὑμετέρα Θειοτάτη Παναγιότης καί ἡ περί Αὐτήν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος, ἐρειδόμεναι ἐπί τῆς ἀποφάσεως ταύτης τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, ἀπεφάσισαν τήν ἄσκησιν λελογισμένως οἰκονομίας ἐν προκειμένῳ, ἑκάστης περιπτώσεως κρινομένης μεμονωμένως, κατόπιν ὑποβολῆς ὑπό τῶν ἐπιχωρίων Ἱεραρχῶν τῇ Μητρί Ἐκκλησίᾳ  ἀνακυπτουσῶν σχετικῶν περιπτώσεων. Ἡ ἀπόφασις αὕτη, ἤδη κοινοποιηθεῖσα εἰς τούς Ἱεράρχας τοῦ Θρόνου, ἀποτελεῖ τήν λυδίαν λίθον πρός ἀντιμετώπισιν ποικίλων προβλημάτων ἐκ χηρείας ἀδελφῶν πρεσβυτέρων καί διακόνων. Ἡ σπουδαιότης τῆς ἀποφάσεως ταύτης εἶναι ἀφ’ἑαυτῆς δεδομένη.

2.- Ἡ σπουδαιότης τῆς νηστείας καί ἡ τήρησις αὐτῆς σήμερον.

Ἡ ἐν Κρήτῃ συνελθοῦσα Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος ἐπανέλαβε τἀς ἀρχάς καί τήν  ἀξίαν τῆς ὑπό τοῦ Κυρίου παραδοθεἰσης εἰς τούς ὀρθοδόξους πιστούς, εἰς μίμησιν Ἐκείνου, νηστείας, ὡς τρόπου ἀσκήσεως καί μετανοίας, καί διεκήρυξε “τήν ὑψίστην ἀξίαν τῆς νηστείας διά τόν πνευματικόν βίον τοῦ ἀνθρώπου καί τήν σωτηρίαν αὐτοῦ”, ὡς παρεδόθη αὕτη ὑπό τῶν Πατέρων καί  ὑπό τῆς μέχρι σήμερον παραδόσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀναφερθεῖσα ἰδιαιτέρως ἡ Σύνοδος εἰς τάς τεταγμένας περιόδους νηστειῶν, ἤτοι Τετάρτης καί Παρασκευῆς ἑκάστης ἑβδομάδος, τῶν πρό τῶν Χριστουγέννων καί τοῦ Ἁγίου Πάσχα, καί τῶν πρό τῶν ἑορτῶν  τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, καί τῶν μονοημέρων τῆς παραμονῆς τῶν Θεοφανείων, τῆς ἀποτομῆς τῆς  κεφαλῆς τοῦ Τιμίου Προδρόμου καί τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἡ τήρησις τῶν ὁποίων καί ἐπιβάλλεται εἰς τούς δυναμένους αἴρειν τόν σταυρόν τοῦτον τῆς ἀσκήσεως καί σωτηριώδους μετανοίας.

Ἔχουσα ὅμως ὑπ’ὄψιν, ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος, τήν σύγχρονον πραγματικότητα καί τόν τρόπον ζωῆς τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν ὅπου γῆς καί τήν ἀδυναμίαν τηρήσεως πασῶν τῶν νηστειῶν ἀπεφάσισε, χρωμένη τῇ ἐκκλησιαστικῇ οἰκονομίᾳ, νά ἀναθέσῃ “εἰς τήν διάκρισιν τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν  νά καθορίσουν “μετά πάσης φειδοῦς, ὁπωσδήποτε δέ ἐπί τό ἐπιεικέστερον” τήν φιλάνθρωπον οἰκονομίαν, ἀπαλύνουσαι, κατά τάς εἰδικάς περιπτώσεις  τούς ἀντιμετωπίζοντας  “δυσκολίαν εἰς τήν τήρησιν τῶν ἰσχυουσῶν περί νηστείας διατάξεων εἴτε ἐκ λόγων ἀτομικῶν (ἀσθένεια, στράτευσις, συνθῆκαι ἐργασίας κλπ.) εἴτε γενικωτέρων (εἰδικαί συνθῆκαι ἐπικρατοῦσαι εἴς τινας χώρας  ἀπό πλευρᾶς κλίματος, καθώς καί κοινωνικο-οἰκονομικαί ἰδιαιτερότητες τινῶν χωρῶν, ὡς λ.χ. ἀδυναμία ἐξευρέσεως νηστησίμων τροφῶν, κλπ.)”.

Πέραν τῆς κατ’ ἀρχῆς ἀξιωματικῆς ταύτης ἀρχῆς περί τῆς τηρήσεως ὑπό τῶν δυναμένων τῶν παραδεδομένων νηστειῶν, ἐπισημαίνεται καί ὑπογραμμίζεται ἡ ἰδιαιτέρας σημασίας διά σᾶς τούς κληρικούς, τούς ἐρχομένους εἰς καθ’ἡμέραν ἐπικοινωνίαν μετά τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀπόφασις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου κατά τήν ὁποίαν:

“Ἡ πρό τῆς θείας κοινωνίας νηστεία τριῶν ἤ περισσοτέρων ἡμερῶν ἐπαφίεται εἰς τήν εὐλάβειαν τῶν πιστῶν, συμφώνως καί πρός τά λόγια τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου «… μ’ ὅλον ὁποῦ ἀπὸ τοὺς θείους Κανόνας νηστεία πρὸ τῆς Μεταλήψεως οὐ διορίζεται· οἱ δυνάμενοι δὲ νηστεύειν πρὸ αὐτῆς καὶ ὁλόκληρον ἑβδομάδα, καλῶς ποιοῦσι» (Ἑρμηνεία εἰς τὸν κανόνα ιγ’ τῆς Στ’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου,Πηδάλιον, 191). Ὅμως, τό σύνολον τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας ὀφείλει νά τηρῇ τάς ἱεράς νηστείας καί τήν ἀπό μεσονυκτίου ἀσιτίαν προκειμένου νά προσέρχηται τακτικῶς εἰς τήν θείαν Μετάληψιν, ἥτις εἶναι ἡ κατ’ ἐξοχήν ἔκφρασις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὀντότητος, νά ἐθισθῇ δέ ὥστε νά νηστεύῃ εἰς ἔνδειξιν μετανοίας, εἰς ἐκπλήρωσιν πνευματικῆς ὑποσχέσεως, πρός ἐπίτευξιν ἱεροῦ τινος σκοποῦ, εἰς καιρούς πειρασμοῦ, ἐν συνδυασμῷ πρός αἰτήματα αὐτοῦ παρά τοῦ Θεοῦ, πρό τοῦ βαπτίσματος (διά τούς προσερχομένους εἰς τό βάπτισμα ἐνηλίκους), πρό τῆς χειροτονίας, εἰς περιπτώσεις ἐπιτιμίων, κατά τάς ἱεράς ἀποδημίας καί εἰς ἄλλας παρομοίας περιστάσεις”.

Ἰδιαιτέρως ἐφιστᾶται ἡ προσοχή ὅλων σας καί ὅλων μας, ἀδελφοί, εἰς τήν ἀκριβῆ τήρησιν τῆς ἀποφάσεως καί Συνοδικῆς προτροπῆς ταύτης.

***

Ὅσον ἀφορᾷ εἰς τάς ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Κρήτης εἰς τά θέματα ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως, καί συγκεκριμένως τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς καί τοῦ αὐτονόμου ἐν τῇ  Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως αὐτοῦ, ἐπισημαίνεται ὅτι κατά τήν κανονικήν ἀκρίβειαν  δικαιοδοσίαν ἐπί τῆς ἐκτός τῶν ὁρίων τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ὀρθοδόξου διασπορᾶς, ἔχει μόνον τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ἡ Μήτηρ μας Ἐκκλησία. Τήν κανονικήν ταύτην ἐπιταγήν ἤσκησε καί ἀσκεῖ πάντοτε τό Πατριαρχεῖον μας διά τῶν ἀνά τήν οἰκουμένην ἱστορικῶν Κοινοτήτων (Τεργέστης, Βενετίας, Λονδίνου, Βιέννης, Ὀδηδδοῦ κλπ.), ἰδιαιτέρως δέ ἀπό τοῦ ἔτους 1922 καί ἑξῆς διά τῆς ἱδρύσεως τῶν Ἱερῶν Ἀρχιεπισκοπῶν Ἀμερικῆς καί Αὐστραλίας, ἀργότερον δέ, σύν τῇ χρόνῳ καί κατά τάς περιστασιακάς ἀνάγκας, τῶν λοιπῶν ὑπό τόν Οἰκουμενικόν Θρόνον Ἐπαρχιῶν ἐν Εὐρώπῃ, ἐν Ἀσίᾳ  καί ἐν γένει  ἀνά πᾶσαν τήν δεσποτείαν Κυρίου.

Δέον  νά σημειωθῇ ὅμως, ὅτι αἱ διάφοροι περιστάσεις διαβιώσεως καί συνθηκῶν, ἡ ἐπικράτησις ἀθεϊστικῶν καί ἀδιαφόρων καθεστώτων, αἱ πολεμικαί συγκρούσεις καί διάφοροι οἰκονομικαί καί μή συνθῆκαι ἠνάγκασαν πολλούς ὀρθοδόξους πιστούς νά μεταναστεύσουν καί νά ἐγκατασταθοῦν εἰς Ἀμερικήν, εἰς Εὐρώπην, Ὠκεανίαν κλπ. καί νά ἀντιμετωπίζουν, πλήν τῶν οἰκονομικῶν, καί πνευματικάς καί ἐκκλησιαστικάς ἀνάγκας, τήν ἱκανοποίησιν τῶν ὁποίων ἀνέλαβε κατά κανονικήν ἁρμοδιότητα καί ἤσκησεν ἐπιτυχῶς ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία διά τῶν ἑκασταχοῦ Ἐπαρχιῶν αὐτῆς. Δυστυχῶς, ὅμως, σύν τῷ χρόνῳ, ἡ μάστιξ τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ προεκάλεσε τήν παρά τήν κανονικήν ἀκρίβειαν δημιουργίαν κατ’ ἀρχήν ἑστιῶν, ἀργότερον δέ καί πλέον ὠργανωμένων  ὀρθοδόξων παρουσιῶν διά τῆς ἀποστολῆς καί Ἱεραρχῶν ὑπό ἄλλων τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, μέ ἀποτέλεσμα νά δημιουργηθῇ μία ἀπαράδεκτος ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Διασπορά  ἐκκλησιαστική δομή, τῆς ὁποίας ἐπελήφθη ὀφειλετικῶς τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, “κενῶσαν” ἐν πολλοῖς ἑαυτό καί ἐν προκειμένῳ.

Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία, κατόπιν μελέτης πολλῆς,  ἔθεσεν ὑπό τήν  συνοδικήν κρίσιν καί τό θέμα τῆς ἐπικρατησάσης καί ὁσημέραι ἐπί τά χείρω ἐξελισσομένης ἀκαταστασίας ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Διασπορᾷ, μηδαμῶς, ὡς εἰκός, ἀποποιουμένη τῶν κανονικῶν δικαιοσοδιακῶν ἁρμοδιοτήτων αὐτῆς, ὡς κατοχυροῦνται ὑπό τοῦ 28ου Κανόνος τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς ἐν Χαλκηδόνι Συνόδου καί ὡς κατωχυρώθησαν ὑπό τῆς ἀδιακόπου παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Κρήτης προέβη εἰς  κατ’οἰκονομίαν ἐν τῇ πράξει ρύθμισιν τοῦ θέματος τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς, καθορίσασα κατά τόπους Ἐπισκοπικάς Συνελεύσεις ὑπό τήν προεδρείαν τοῦ ἔχοντος τά πρεσβεῖα τῆς ἀρχιερωσύνης Ἱεράρχου τοῦ Οἱκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ὑπό συγκεκριμένας προϋποθέσεις καί ὅρους. Αἱ Συνελεύσεις αὗται: α) Καναδᾶ, β) Ἡνωμένων Πολιτειῶν Ἀμερικῆς, γ) Λατινικῆς Ἀμερικῆς, δ) Αὐστραλίας, Νέας Ζηλανδίας καί Ὠκεανίας, ε) Μεγάλης Βρεταννίας καί Ἰρλανδίας, ς) Γαλλίας, ζ) Βελγίου, Ὁλλανδίας καί Λουξεμβούργου, η) Αὐστρίας, θ) Ἰταλίας καί Μάλτας (Μελίτης), ι) Ἑλβετίας καί Λιχτενστάϊν, ια) Γερμανίας, ιβ) Σκανδιναυϊκῶν Χωρῶν (ἐκτός Φιλλανδίας) καί ιγ) Ἱσπανίας καί Πορτογαλίας, λειτουργοῦν ἐπί τῇ βάσει γενικοῦ Κανονισμοῦ, ἐγκριθέντος ὑπό τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, προσαρμοσθέντος εἰς τάς ἑκασταχοῦ ἀνάγκας.

Ἡ αὐτή κατ’οἰκονομίαν ρύθμισις ἀπεφασίσθη ὑπό τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὅσον ἀφορᾷ  καί εἰς τό αὐτόνομον ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ καθεστώς καί τόν τρόπον ἀνακηρύξεως αὐτοῦ, ἀποφασισθέντος ὅπως ἐν τοῖς ἐφεξῆς  καί ἐπί τῇ βάσει τῶν περιγραφομένων προϋποθέσεων ἐν τῇ σχετικῇ Συνοδικῇ ἀποφάσει ἑκάστη κατά τόπον Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία νά δύναται νά δέχεται αἰτήσεις  ἐπί μέρους τμημάτων τῆς ἀποκλειστικῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας αὐτῆς καί νά ἀπονέμῃ εἰς αὐτάς αὐτόνομον ὑπ’αὐτήν καθεστώς διοικήσεως, ἐξαπολυομένου σχετικοῦ Τόμου καί ἐνημερουμένου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῶν κατά τόπους Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν δι’ ἐπισήμων γραμμάτων τοῦ Προκαθημένου τῆς ἀνακηρυττούσης τμῆμα αὐτῆς εἰς αὐτόνομον τοπικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἰδιαιτέρας μνείας τυγχάνει ἡ ληφθεῖσα σχετικῶς ἀπόφασις, κατά τήν ὁποίαν “Ἑκάστη Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία δύναται νά παραχωρῇ αὐτόνομον καθεστώς μόνον ἐντός τῶν ὁρίων τῆς κανονικῆς γεωγραφικῆς περιφερείας αὐτῆς. Εἰς τόν χῶρον τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς δέν ἱδρύονται Αὐτόνομοι Ἐκκλησίαι, εἰ μή μόνον μετά πανoρθόδοξον συναίνεσιν, ἐξασφαλιζομένην ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κατά τά πανορθοδόξως ἰσχύοντα”.

Διά τῶν  συγκεκριμένων τούτων ἀποφάσεων ἐπί τῶν δύο θεμάτων τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς καί τοῦ αὐτονόμου ἐρρυθμίσθησαν δύο ἀπό μακροῦ ταλαιπωροῦντα σύνολον τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν ζητήματα καί ἐθεραπεύθη μή ἀνώμαλος ἐκκλησιαστική κατάστασις, ἡ ὁποία ἐδημιούργει συνεχῶς προβλήματα καί δυσχερείας εἰς τήν ζωήν καί μαρτυρίαν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.

***

Ἰδιαιτέραν ὅμως καί εὐρυτέραν σημασίαν ἔχουν καί αἱ ληφθεῖσαι ἀποφάσεις ἐπί τῶν δύο ἑτέρων θεμάτων τῆς ἡμερησίας διατάξεως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, ἀποφάσεις αἱ ὁποῖαι ἀποτελοῦν σημεῖον ἀναφορᾶς τόσον εἰς τήν ἱστορίαν τῆς λεγομένης Οἰκουμενικῆς Κινήσεως καί τῶν μετά τῶν ἑτεροδόξων διεξαγομένων Θεολογικῶν Διαλόγων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐπί τῷ τέλει τῆς ἐκπληρώσεως  τῆς ἐπιταγῆς καί τοῦ θελήματος τοῦ Κυρίου ἵνα πάντες οἱ εἰς Αὐτόν πιστεύοντες ἕν ὦμεν, ὅσον καί εἰς τήν προώθησιν τοῦ διαθρησκειακοῦ  διαλόγου  τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μετά τῶν διαφόρων θρησκειῶν καί ὀργανισμῶν καί ἀνθρώπων καλῆς θελήσεως,  εἰς συμβολήν τῆς “Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας  εἰς τήν ἐπικράτησιν τῆς εἰρήνης, τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀδελφοσύνης καί τῆς ἀγάπης μεταξύ τῶν λαῶν, καί ἄρσιν τῶν φυλετικῶν καί λοιπῶν διακρίσεων”.

Αἱ ἐπί τῶν δύο συγκεκριμένων τούτων θεμάτων, τῆς ἀποστολῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας  εἰς τόν σύγχρονον κόσμον καί τῶν σχέσεων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον, ἀποφάσεις ἔχουν ἀσφαλῶς τό ἴδιον κῦρος, ἑκάστης ἀδελφῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὀφειλούσης νά τηρῇ ἀπαρεγκλίτως καί μετά συνεπείας τάς Συνοδικάς ἀποφάσεις ταύτας.

Ὁ ὁμιλῶν φρονεῖ, ὅτι αἱ  ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὅσον ἀφορᾷ εἰς τό πρῶτον θέμα τῆς ἀποστολῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἰς τόν σύγχρονον κόσμον ἑδράζονται ἐπί τῆς ἀξίας ἐν γένει τῆς μοναδικότητος ἑκάστου ἀνθρωπίνου προσώπου καί τοῦ σεβασμοῦ αὐτοῦ ὡς δημιουργήματος “κατ’εἰκόνα καί καθ΄ὁμοίωσιν” τοῦ Θεοῦ, ἐπί τῆς ἐλευθερίας καί τοῦ αὐτεξουσίου ἑκάστου προσώπου, μέ καταλυτικήν τήν Συνοδικήν ἀπόφανσιν, ὅτι “Ἐλευθερία ἄνευ εὐθύνης καί ἀγάπης ὁδηγεῖ τελικῶς εἰς τήν ἀπώλειαν τῆς ἐλευθερίας”. Περαιτέρω ἀξιολογοῦνται ὑπό τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου αἱ ἀποκαλυφθεῖσαι ὑπό τοῦ Κυρίου  ὡς “εὐαγγέλιον εἰρήνης” θεῖαι ἀξίαι τῆς εἰρήνης καί τῆς δικαιοσύνης, ἡ ὁποία εἶναι ἡ λυδία λίθος πάσης  ἀνθρωπίνης ἐνεργείας, κατά τήν ἐπιταγήν “δικαιοσύνην μάθετε οἱ ἐνοικοῦντες ἐπί τῆς γῆς”.

Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος, ἰδιαιτέρως ἐπί τοῦ θέματος τούτου, ἐπισημαίνει τήν εἰρήνην τοῦ Θεοῦ καί τήν εἰρήνην μεταξύ  ἀνθρώπων καί λαῶν ὡς τήν μόνην δυναμικήν ἀποφυγῆς τῶν πολεμικῶν συρράξεων, τῶν ἐχθροπραξιῶν, τῆς ἀδικίας, καταδικάζει δέ τούς πολέμους γενικῶς, ὡς “ἐμπνεομένους ὑπό τοῦ ἐθνικισμοῦ”, προκαλοῦντας δέ “ἐθνοκαθάρσεις, μεταβολάς κρατικῶν ὁρίων καί κατάληψιν ἐδαφῶν”.

Ἀκόμη σπουδαιότητα μεγίστην ἔχει καί ἡ θέσις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔναντι τῶν πάσης φύσεως διακρίσεων μεταξύ λαῶν, ἐθνῶν καί φυλῶν ἐν τῷ κόσμῳ, τήν ὁποίαν διετράνωσεν διά τῶν ἀποφάσεων αὐτῆς ἡ Μεγάλη Σύνοδος τῆς Κρήτης, προβαλοῦσα  τό παράδειγμα τῆς παραβολῆς τοῦ Καλοῦ Σαμαρείτου. Ἡ  Συνοδική ἀπόφασις αὕτη ἔχει ἰδιαιτέραν ἀσφαλῶς σημασίαν καί δι’ ὅλους ἡμᾶς, οἱ ὁποῖοι ζῶμεν εἰς περιβάλλοντα ἐντός τῶν ὁποίων οἱ Ὀρθόδοξοι εἴμεθα μειονότης, ὀφείλομεν δέ νά πολιτευώμεθα ὡς ἀληθεῖς μαθηταί τοῦ Χριστοῦ, ἀγαπῶντες πάντα συνάνθρωπον χωρίς προκαταλήψεις, συμβιοῦντες καί συμπάσχοντες καί συμπορευόμενοι μετ’αὐτοῦ, ἐπιχέοντες πολλάκις ἔλαιον καί οἶνον εἰς τάς ποικίλας ψυχικάς καί σωματικάς ἀνάγκας τοῦ συνανθρώπου, πλέον συγκεκριμένως ἀγάπην καί προσοχήν, ὑπερβαίνοντες ἑαυτούς.

Ἀγαπητοί κληρικοί, ἡ Συνοδική αὐτή ἀπόφασις ἔχει μεγίστην σημασίαν καί ἀποτελεῖ πυξίδα τῆς συμπεριφορᾶς μας πρός ἑαυτούς καί πρός τούς πέριξ μας. Δέν νοεῖται, δηλαδή, καί δέν ἐπιτρέπεται διάκρισις μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά ἀγάπη μόνον πρός πάντας καάι μετά πάντων.

Τέλος, ἔχει τήν ἑαυτῆς σημασίαν καί ἡ ἀπόφανσις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου περί τῆς ἀποστολῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὡς μαρτυρίας ἀγάπης ἐν διακονίᾳ, προβαλλομένης τῆς θυσιαστικῆς ἀγάπης τοῦ Ἐσταυρωμένου Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος τόσον ἠγάπησε τόν κόσμον, ὥστε τόν μονογενῆ Ὑἱόν Αὐτοῦ ἔδωκεν ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς Αὐτόν μή ἀπόλληται, κατά τήν λετιουργικήν μετά τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου καί τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου ἱκετευτικήν ἐπίκλησιν κατά τήν ἱερουργίαν τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας . Ἡ ὁδός  τῆς ἀγάπης, ἀποφαίνεται ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Κρήτης, “εἶναι ἡ μόνη ὁδός πρός ἕνα κόσμον εἰρήνης, δικαιοσύνης, ἐλευθερίας καί ἀλληλεγγύης μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί τῶν λαῶν, τῶν ὁποίων μόνον καί ἔσχατον μέτρον εἶναι ὁ ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς θυσιασθείς  Κύριος, ἤτοι ἡ ἄπειρος Ἀγάπη τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, Ὧι ἡ δόξα καί τό κράτος εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.”, ὡς  καταλήγει ἡ ἀπόφασις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου.

Τελευταίαν ἔκρινα τήν ἀναφοράν εἰς τήν ἀπόφασιν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Κρήτης  ἐπί τοῦ θέματος τῶν σχέσεων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας  πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον.

Εἶναι γνωστόν, ὅτι τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἀεί προσεύχεται, ἀεί διαλέγεται ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ κόσμου καί τῆς ἑνότητος αὐτοῦ.  Ἰδιαιτέρα δέ μέριμνα αὐτοῦ ὑπῆρξεν ἡ ἑνότης τοῦ διασπασθέντος τῇ συνεργείᾳ τοῦ πονηροῦ Χριστιανικοῦ κόσμου. Αἱ  Πατριαρχικαί καί Συνοδικαί Ἐγκύκλιοι ἐπί τοῦ προκατόχου τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος Ἰωακείμ τοῦ Γ΄ θεωροῦνται καί εἶναι ἡ βάσις τῶν Διαχριστιανικῶν Σχέσεων καί τῆς λεγομένης Οἰκουμενικῆς Κινήσεως.

Σύν τῷ χρόνω ἐνεκαινιάσθησαν διάλογοι τῆς ἀγάπης καί θεολογικοί τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μετά τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, τῆς Ἀγγλικανικῆς Κοινωνίας, τῆς Παλαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, τῶν Λουθηρανῶν κλπ. ἐπί τῷ τέλει τῆς γεφυρώσεως τῶν διεστώτων Τά ἀποτελέσματα τῶν διαλόγων τούτων σημαντικά καθ’ἐαυτά,  μέ ἄνευ ὅμως οὐσιαστικάς πρακτικάς ἀτυχῶς συνεπείας καί ἀποτελέσματα, δέν εἶναι δυνατόν νά περιγραφοῦν εἰς τά πλαίσια τῆς παρουσιάσεως ταύτης. Ἁπλῶς ἐπισημαίνεται, ὅτι λόγῳ τῶν  παρουσιασθεισῶν κατά τό παρελθόν καί παρουσιαζομένων ποικίλων ἀπόψεων ἐντός τῶν κόλπων τῶν διαφόρων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος ἐπελήφθη καί τοῦ θέματος τούτου  καί ἀπεφάνθη ὅτι “ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἔχει κοινήν τήν συνείδησιν περί τῆς ἀναγκαιότητος τοῦ διαχριστιανικοῦ θεολογικοῦ διαλόγου” καί ἔκρινεν “ἀναγκαῖον νά συνοδεύηται οὗτος πάντοτε ὑπό τῆς ἐν  τῷ κόσμῳ μαρτυρίας διά πράξεων ἀμοιβαίας κατανοήσεως  καί ἀγάπης, αἱ ὁποῖαι ἐκφράζουν τήν ἀνεκλάλητον χαράν τοῦ Εὐαγγελίου (Α΄Πέτρ, 1,8), ἀποκλειομένης πάσης πράξεως προσηλυτισμοῦ, οὐνίας ἤ ἄλλης προκλητικῆς ἐνεργείας ὁμολογιακοῦ ἀνταγωνισμοῦ. Ὑπό τό πνεῦμα αὐτό, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία θεωρεῖ σημαντικόν ὅπως ὅλοι οἱ Χριστιανοί, ἐμπνεόμενοι ὑπό τῶν κοινῶν  θεμελιωδῶν ἀρχῶν τοῦ Εὐαγγελίου” ἐνεργῶμεν ὡς ἀληθεῖς μαθηταί  τοῦ Χριστοῦ, ἐπίδιώκοντες τήν ἐν τῇ ἀγάπῃ καί διά τῆς ἀγάπης πορείαν πρός τήν ἑνότητα ἐν τῇ ἀληθείᾳ τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι, δηλαδή, ἀπαραίτητος “ἡ συνέχισις τῆς μαρτυρίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας” καί ἑκάστου Ὀρθοδόξου κληρικοῦ καί πιστοῦ “εἰς τόν διῃρημένον χριστιανικόν κόσμον ἐπί τῇ βάσει τῆς ἀποστολικῆς παραδόσεως καί πίστεώς της” καί τῆς αὐτοσυνειδησίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅτι αὐτή εἶναι καί ἀποτελεῖ  τήν Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν.

Ἡ ἀπόφασις αὕτη τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἀποτελεῖ ὁδοδείκτην, ἀδελφοί συμπρεσβύτεροι, οἱ ὁποῖοι καθ’ ἡμέραν ἔχομεν ἐπικοινωνίαν μετά τῶν χριστιανῶν ἄλλων δογμάτων εἰς τήν πόλιν μας, τήν ὁποίαν ἀπόφασιν μετ’ ἰδιαιτέρας ἐπιμελείας πρέπει νά τηρῶμεν, μή παρεκκλίνοντες τῶν δογμάτων καί τῆς  Ὀρθοδόξου ἀκριβείας, πρός εἰρηνικήν συνύπαρξιν καί συνεργασίαν μετά πάντων τῶν πέριξ ἡμῶν χριστιανῶν καί μή συνανθρώπων μας, ἀποφεύγοντες καί δή καί καταδικάζοντες τόν ὁμολογιακόν ἐν τοῖς καιρίοις συγχρωτισμόν. Εἰς τό σημεῖον  τοῦτο  δέον βεβαίως νά ἐπισημανθῇ ὅτι πρέπει νά ἀποφεύγηται ὁ λεγόμενος  καραδικαστέος ὁμολογιακός συγκρητισμός καί νά κατηχοῦμεν τό ποίμνιόν μας ἐπί τῶν θεολογικῶν διαφορῶν μας μέ τούς ἑτεροδόξους  τῶν χριστιανικῶν κοινοτήτων τῆς περιοχῆς τῆς ἀσκήσεως τῆς διακονίας μας, ἀποφεύγοντες, ὡς εἰκός, τήν καλλιέργειαν ἐμπαθείας καί ἀνταγωνισμοῦ.    

***

Παναγιώτατε,

Ἀγαπητοί ἀδελφοί καί πατέρες,

Κατόπιν τῆς σεπτῆς προτροπῆς Σας, Παναγιώτατε, κατέβαλον κάθε προσπάθειαν ὅπως, ἐντός τῶν συντόμων χρονικῶν πλαισίων  μιᾶς  ἀναφορᾶς , ἐνημερώσω ὅλους σας, προσφιλεῖς πατέρες, διά τάς ἀποφάσεις τοῦ κορυφαίου τούτου γεγονότος  ἐν τῇ ζωῇ τῆς Μητρός  καί συνόλου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τοῦ γεγονότος τῆς ἐν Κρήτῃ συνελθούσης κατά τό σωτήριον ἔτος 2016 Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τό ὁποῖον ἀποτελεῖ καταξίωσιν τῶν πολλῶν προσπαθειῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου καί εἰς τόν τομέα τοῦτον τῆς συνοδικῆς προετοιμασίας καί ὁλοκληρώσεως ἑνός ὁράματος πολλῶν γενεῶν, διά τό ὁποῖον ἐκοπίασαν μεγάλοι Ἱεράρχαι, ὡς οἱ ἀείμνηστοι Χαλκηδόνος Μελίτων, Σάρδεων Μάξιμος, Ἐφέσου Χρυσόστομος καί ἀπό Ἑλβετίας Ἀδριανουπόλεως Δαμασκηνός καί, βεβαίως, ἡ Ὑμετέρα Σεπτή Κορυφή, ἡ Ὁποία, Χάριτι Θεοῦ, προήδρευσε τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου καί κατηξίωσε τήν διακονίαν καί μακράν συνοδικήν μαρτυρίαν τοῦ Θρόνου Αὐτῆς διά τοῦ μείζονος  σημασίας ἐπιτεύγματος τούτου, διά  τό ὁποῖον ἤδη ἐγράφησαν καί ἐλέχθησαν πολλά καί τό ὁποῖον  ἤδη κατεγράφη εἰς τήν ἱστορίαν  τῶν Κάτω τούτων Χρόνων καί τοῦ διανυομένου αἰῶνος καί διά τό ὁποῖον θά ὁμιλοῦν καί αἱ ἐπερχόμεναι γενεαί.

Ἄς ἐπιτραπῇ νά κατακλείσω τήν ἐνημερωτικήν ταύτην παρουσίασιν μέ τήν ἰδικήν Σας, Παναγιώτατε, προσωπικήν καί συγχρόνως ἐμπειρικήν καί βιωματικήν ἀποτίμησιν τοῦ ἐπιτελεσθέντος ὑπό τῆς  Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Κρήτης ἔργου: “Ἡ σημασία τῶν ἀποφάσεων τῆς Ἁγίας καί Μεγἀλης Συνόδου ταύτης εἶναι ἀφ’ ἑαυτῆς δεδομένη, καθότι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία συνῆλθε, μετά μακράν διακοπήν αἰώνων, εἰς σύνοδον καί ἀντιπαρέταξεν εἰς τήν ἐσχάτην ἔνδειαν τῆς συγχρόνου τραγικῆς στιγμῆς τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου, ἤτοι τῆς στιγμῆς τῆς ἀ-λόγου βίας, (τῆς ἀναρχικῆς καί καταλυτικῆς), τῆς φονικῆς, τῆς ἀπέλπιδος, μίαν ἄλλην βίαν, τήν βιαίαν ὁρμήν τοῦ Παναγίου Πνεύματος, τήν ἄναρχον, τήν δημιουργικήν, τήν συντηρητικήν καί τελεσιουργικήν τῶν πάντων βίαν καί δύναμιν, τήν ὁποίαν”, ὡς ἀληθῶς, “οἱ πάντες  ἠσθάνθημεν κατευθύνουσαν τάς Συνοδικάς ἡμῶν ἐργασίας”.

Σᾶς εὐχαριστῶ διά τήν προσοχήν σας.