Σεβασμιώτατοι, Πανιερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι

ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,

Μέ τήν Χάριν τοῦ Θεοῦ καί κατόπιν πολλῶν προσπαθειῶν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, ἀπό δέ τοῦ ἔτους 1991 ἰδιαιτέρως τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος προσωπικῶς, συνῆλθεν ὑπό τήν προεδρείαν Ὑμῶν, Παναγιώτατε, ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, κατά τήν Πεντηκοστήν τοῦ σωτηρίου ἔτους 2016, εἰς τήν παρά τήν Ἱ. Πατριαρχικήν καί Σταυροπηγιακήν Μονήν Γωνιᾶς Κολυμβαρίου Ὀρθόδοξον Ἀκαδημίαν Κρήτης. Ἡ Σύνοδος αὕτη προητοιμάσθη ἐπί αἰῶνα καί πλέον, ἀπό δέ τοῦ ἔτους 1961 περισσότερον ἐπιμελῶς καί συστηματικῶς, μέ τήν πρωτόβουλον ἁρμοδιότητα καί συντονιστικήν μέριμναν τοῦ Κέντρου τῆς Ὀρθοδοξίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου,  καί διά τῆς συμβολῆς  πασῶν τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.

Πρίν ἤ χωρήσω εἰς τήν ἀνάπτυξιν τοῦ θέματος, ὑποβάλλω θερμάς εὐχαριστίας πρός τήν Ὑμετέραν Παναγιότητα διά τήν πρόκρισιν τῆς ἐλαχιστότητός μου ὅπως ἀπευθύνω λόγον πρός τήν Ἱεράν ταύτην Σύναξιν, σχετιζόμενον πρός τό ἱστορικόν τοῦτο γεγονός τοῦ παρελθόντος καί τοῦ τρέχοντος αἰῶνος, τό ὁποῖον, ὡς ὁμολογεῖται καί ὑπό ἐνίων τῶν ἀπουσιασασῶν τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου ταύτης ἐπί διαφόροις προφάσεσιν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὑπῆρξε σημαντικόν ἀπό πολλῶν καί ποικίλων πτυχῶν τῆς ζωῆς καί μαρτυρίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν σύγχρονον κόσμον.

Κατά τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον καί δι’ αὐτῆς ἡ ἀπό περάτων ἕως περάτων τῆς οἰκουμένης διεσπαρμένη Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἀπεφάνθη Συνοδικῶς καί διετύπωσε τόν σωτήριον λόγον πρός τόν λαόν αὐτῆς, πρός τόν μαστιζόμενον ὑπό διαφόρων χαινουσῶν πληγῶν κόσμον, καί, τέλος, πρός τόν ἀντιμετωπίζοντα καθ’ ἡμέραν πειρασμικάς καταστάσεις σύγχρονον ἄνθρωπον.

Ἐπιλαβόμενος τῆς ἀνατεθείσης εἰς τήν ταπεινότητά μου ἱερᾶς ταύτης εὐθύνης,  μελετήσας  εἰς βάθος εἰς τό Συνοδικόν Ἀρχεῖον ὅλην τήν ἀπ’ ἀρχῆς πορείαν, βιώσας  ἐκ τοῦ ἐγγύς ὡς συμμετασχών εἰς πάσας τάς ἀπό τοῦ ἔτους 2008 καί ἑξῆς προπαρασκευαστικάς ἐργασίας τοῦ ἐγχειρήματος τούτου, παρακολουθήσας δέ βιωματικῶς τάς ἐργασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὑπό τήν ἰδιότητα τοῦ προσωπικοῦ τῆς Ὑμετέρας Παναγιότητος γραμματέως, κρίνω ἀπαραίτητον καί ἀναγκαίαν μίαν σύντομον ἀναφοράν εἰς τήν πορείαν τῆς προετοιμασίας τῆς συγκληθείσης Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, διότι φρονῶ ὅτι ἐκ τῆς ἀποκομισθείσης ἐξ αὐτῆς ἐμπειρίας καθορίζεται καί ἡ μετά τήν Σύνοδον ταύτην ἀρξαμένη νέα περίοδος ζωῆς καί μαρτυρίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συνόλῳ αὐτῆς.

Παναγιώτατε,

Σεβασμιώτατοι, Πανιερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,

Ὡς γνωστόν, ἀπό τοῦ 19^ου αἰῶνος,  καί ἰδιαιτέρως κατά τόν παρελθόντα 20όν αἰῶνα, ἐσημειώθησαν πολλαί ἀνακατατάξεις εἰς τήν παγκόσμιον κοινωνίαν, ἰδιαιτέρως δέ εἰς τήν κανονικήν δικαιοδοσίαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἔνθα ἡ ἵδρυσις τῶν ἐθνικῶν κρατῶν ὡδήγησε, διά λόγους οἱ ὁποῖοι δέν ἀποτελοῦν ἀντικείμενον τῆς παρούσης εἰσηγήσεως, πολλάς τῶν ἐν τοῖς γεωγραφικοῖς ὁρίοις αὐτοῦ τοπικῶν Ἐκκλησιῶν εἰς χειραφέτησίν των ἀπό τῆς Μητρός των Ἐκκλησίας. Αἱ ἐξελίξεις αὗται, καί αἱ λοιπαί ἀνά τόν κόσμον, ἐπέβαλον τήν εὐρυτέραν ἀποκάλυψιν πρός πάντας τοῦ πάντοτε συγχρόνου λόγου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τήν διαδήλωσιν τῆς ἑτοιμότητος αὐτῆς ὅπως, ἐν συνεργασίᾳ μετά πάντων τῶν ἀνθρώπων καλῆς θελήσεως, ὑλοποιήσῃ καί δι’ ἔργων τήν νυχθήμερον προσευχήν αὐτῆς “ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως”.

Τήν ἀναγκαιότητα ταύτην ἐγκαίρως κατενόησεν ὁ συλλαμβάνων καί ἀξιολογῶν πάντοτε τά “σημεῖα τῶν καιρῶν” Ἁγιώτατος Ἀποστολικός καί Πατριαρχικός Οἰκουμενικός Θρόνος, διό καί ὁ ἀοίδιμος Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἰωακείμ Γ΄ διά τῶν γνωστῶν Πατριαρχικῶν Ἐγκυκλίων τῶν ἐτῶν 1902 καί 1904 ἐκάλεσε τούς ἀδελφούς αὐτοῦ ἐν Χριστῷ εἰς συνεργασίαν πρός “τόνωσιν τῆς κανονικῆς λειτουργίας τῶν διορθοδόξων σχέσεων ἐκ τῶν παρενεργειῶν τῆς λειτουργίας τοῦ αὐτοκεφάλου”. Διά τῆς πρώτης ἐξ αὐτῶν ἐτόνιζε τήν ἀνάγκην θεραπείας τῶν παραλείψεων τοῦ προσφάτου τότε παρελθόντος καί τοῦ κοινοῦ προγραμματισμοῦ πρός ἀντιμετώπισιν τῶν κινδύνων οἱ ὁποῖοι ἐλλόχευον διά τήν Ἐκκλησίαν ἐκ τῆς ἐκκοσμικεύσεως καί τοῦ νεωτερισμοῦ, διά δέ τῆς δευτέρας προέβαλλε τήν ἰδέαν τῆς συνεργασίας μετά τῶν ἐκτός τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας χριστιανῶν διαφόρων ὁμολογιῶν. Τά ἱστορικά γεγονότα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης δέν ἐπέτρεψαν ἄμεσα ἀποτελέσματα τῶν Πατριαρχικῶν ἐκείνων πρωτοβουλιῶν.

Ἐν τούτοις, ἡ ἀνταλλαγεῖσα τότε  ἀλληλογραφία δύναται νά χαρακτηρισθῇ ὡς προσυνοδική διεργασία. Ἠκολούθησεν ἡ Πατριαρχική Ἐγκύκλιος τοῦ 1920 “πρός τάς ἁπανταχοῦ Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ”, διά νά ἀκολουθήσῃ τό ἐνταῦθα συγκληθέν Πανορθόδοξον Συνέδριον τοῦ 1923, εἰς τό ὁποῖον μετέσχον εἰδικοί θεολόγοι τῶν Ἐκκλησιῶν ΚΠόλεως, Ρωσσίας, Σερβίας, Ρουμανίας, Κύπρου καί Ἑλλάδος καί συνεζήτησαν κρίσιμα ζητήματα (διόρθωσιν τοῦ Ἡμερολογίου, δεύτερον γάμον τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν). Ἐπηκολούθησεν ἡ ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Φωτίου τοῦ Β΄ συγκληθεῖσα εἰς τήν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ἱ. Μονήν Βατοπαιδίου Διορθόδοξος Ἐπιτροπή (1930), ἡ ὁποία ἔκρινεν ἀναγκαίαν τήν ἄμεσον ἐναρξιν τῆς προετοιμασίας μιᾶς Πανορθοδόξου Συνόδου καί συνέταξεν ἕνα πρῶτον κατάλογον συζητητέων  θεμάτων. Αἱ ἐπακολουθήσασαι ἐξελίξεις τῆς παγκοσμίου ἱστορίας ἀνέκοψαν ἐπί τι χρονικόν διάστημα τήν προώθησιν τῶν πρωτοβουλιῶν τούτων.

Ὤθησις  εἰς τό ὅλον θέμα τῆς συγκλήσεως Πανορθοδόξου ἤ ἄλλως Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐδόθη ἐπί τῆς Πατριαρχίας τοῦ ἀοιδίμου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρου, συγκαλέσαντος τήν Α’ Πανορθόδοξον Διάσκεψιν ἐν Ρόδῳ, τό ἔτος 1961, εἰς τάς ἐργασίας τῆς ὁποίας ὁλοθύμως μετέσχον πᾶσαι αἱ τοπικαί Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι. Ἡ συγκεκριμένη ἐνέργεια τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἔμελλε νά εἶναι καθοριστική, ὡς σημάνασα  τήν ἀπαρχήν τῆς τελικῆς φάσεως προπαρασκευῆς τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Τήν Πανορθόδοξον Διάσκεψιν ταύτην ἠκολούθησαν αἱ  Β΄(1963) καί Γ΄(1964) Πανορθόδοξοι Διασκέψεις τῆς Ρόδου, καθώς καί ἡ Δ΄ Πανορθόδοξος Διάσκεψις τοῦ Σαμπεζύ (1968), καί αἱ πέντε (1976, 1982, 1985, 2009 καί 2015) Προσυνοδικαί Πανορθόδοξοι Διασκέψεις ἐν Σαμπεζύ Γενεύης, ἡ σύστασις καί ἡ λειτουργία μονίμου Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ὡς καί Γραμματείας αὐτῆς, ἑδρευούσης εἰς τό Ὀρθόδοξον Κέντρον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν Σαμπεζύ Γενεύης.

Διά τῶν ἐπί μέρους ὀργάνων καί διαδικασιῶν τούτων, περιβληθεισῶν πανορθόδοξον κῦρος,  ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως συνέβαλε καθοριστικῶς εἰς τήν κατά στάδια ὑλοποίησιν τοῦ ὁράματος τῆς συγκλήσεως τῆς Συνόδου ταύτης, καί προητοίμασεν ἐπιμελῶς αὐτήν, μετά πολλῶν θυσιῶν, κόπων, ἀγωνιῶν, θλίψεων, ἀναβολῶν καί ἀναφυεισῶν κατά καιρούς πειρασμικῶν καταστάσεων καί ἐναγωνίου προβληματικῆς. Ἡ παρουσίασις πασῶν τῶν πτυχῶν τῆς ἐργωδεστάτης, καί, ἐπιτραπήτω ἡ ἔκφρασις, περιπετειώδους προπαρασκευῆς ταύτης, ἐν μέσῳ πολλῶν προσκομμάτων καί διελκυστίνδων, ἐκφεύγει τοῦ χρόνου καί τῆς στοχοθεσίας τῆς παρούσης εἰσηγήσεως. Ἀποτελεῖ ἀντικείμενον τοῦ μελετητοῦ τῆς συγχρόνου ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας.

Ἡ μετά τοσαύτης δυσκολίας προετοιμασθεῖσα καί προπαρασκευασθεῖσα Σύνοδος αὕτη συνεκλήθη τελικῶς ἐν τῇ ἡρωοτόκῳ καί μαρτυροτόκῳ Ὀρθοδόξῳ Κρήτη τό ἔτος 2016, ὑπό τήν ἔμφρονα, ὡς ἐλέχθη,  προεδρείαν τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος, μέ τήν συμμετοχήν τῶν δέκα ἐκ τῶν 14 Ὀρθοδόξων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, τῶν τεσσάρων ἐξ αὐτῶν τήν ὑστάτην κυριολεκτικῶς στιγμήν μή συμμετασχουσῶν, ἐπί διαφόροις προφάσεσιν, ὡς ἀνέφερε χαρακτηριστικῶς καί ἡ Ὑμετέρα Θειοτάτη Παναγιότης κατά τήν εἰσήγησιν Αὐτῆς ἐπί τῇ ἐνάρξει τῶν ἐργασιῶν τῆς παρούσης Ἱερᾶς Συνάξεως. Ἄς σημειωθῇ ἡ χρῆσις τοῦ ὅρου πρόφασις, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ κατά τόν ἱστορικόν Θουκυδίδη “τήν ἐς τό φανερόν λεγομένην αἰτίαν” καί οὐχί τήν ἀληθῆ αἰτίαν, αἱ ὁποῖαι προφάσεις, δέν ἀποτελοῦν ὡσαύτως ἀντικείμενον τῆς παρούσης εἰσηγήσεως. Ὁ ἱστορικός τοῦ μέλλοντος θά ἀποτιμήσῃ τάς ἀπουσίας ταύτας καί θά ἐρευνήση καί θά καταλήξη εἰς πορίσματα ὅσον ἀφορᾷ τόσον εἰς τάς “ἐς τό φανερόν λεγομένας αἰτίας” ὅσον καί κυρίως εἰς “τήν ἀληθεστάτην πρόφασιν” τῶν ἀπουσιῶν τούτων, κατά τήν εὔστοχον διάκρισιν τοῦ Θουκυδίδου εἰς τό Προοίμιον τῆς Ξυγγραφῆς τῶν Ἱστοριῶν αὐτοῦ…

Τά ἐξετασθέντα ὑπό τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου θέματα ἅπτονται ὡρισμένων παραμέτρων τῆς ζωῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἡμῶν ἐν τῷ συνόλῳ αὐτῆς. Πλέον συγκεκριμένως, ἀφοροῦν α) εἰς τάς σχέσεις  τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πρός ἀλλήλας καί πρός τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ὡς  τά ζητήματα  τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς καί τοῦ Αὐτονόμου ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως αὐτοῦ· β) εἰς πτυχάς τῆς καθ’ ἡμέραν βιοτῆς καί τῆς πολιτείας τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ἤτοι εἰς ζητήματα ποιμαντικά τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος, ὡς τά θέματα τοῦ θεοσυστάτου μυστηρίου τοῦ γάμου καί τῶν κωλυμάτων αὐτοῦ καί τῆς σπουδαιότητος τῆς νηστείας καί τῆς τηρήσεως αὐτῆς σήμερον· γ) καί εἰς τάς σχέσεις  τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον, διά τάς ὁποίας τοσοῦτος λόγος γίνεται κατά τά τελευταῖαι ἔτη· ἐπί πλέον δέ εἰς πτυχάς ἰδιαιτέρας ἐπικαιρότητος καί ἀναγκαιότητος ἐκφράσεως τῆς ἑνιαίας φωνῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐνώπιον ἑνός συνεχῶς ἐκκοσμικευομένου καί παγκοσμιοποιουμένου κόσμου, ἐν τῷ ὁποίῳ διακυβεύονται ὕψισται ἀξίαι τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Πίστεως, ὡς θά ἔλεγε καί σήμερον ὁ μέντωρ τῆς προετοιμασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης ταύτης Συνόδου κατηξιωμένος Πρόεδρος τῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων ἀείμνηστος Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων Χατζῆς, εἰπών ὅτι “δέν ζῶμεν οὔτε τήν χθές, ὅτι ἡ σήμερον μᾶς προέλαβεν, οὔτε κἄν ζῶμεν τήν αὔριον”.  Αἱ ληφθεῖσαι ὑπό τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἀποφάσεις ἐπί τῶν τελευταίων δύο τούτων πτυχῶν  ἀφοροῦν εἰς δύο ζητήματα: α)τάς σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον, καί β) τήν ἀποστολήν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ.

Καί ταῦτα μέν οὕτως. Ἡ Σύνοδος συνεκλήθη καί ἐπραγματοποιήθη, ἔλαβε τάς ἀποφάσεις αὐτῆς, αἱ ὁποῖαι ὡς ἔχουσαι πανορθόδοξον κῦρος συμφώνως πρός τό ἄρθρον 13 τοῦ πανορθοδόξως ὁμοφώνως ψηφισθέντος Κανονισμοῦ Ὀργανώσεως καί Λειτουργίας αὐτῆς, διεβιβάσθησαν διά σεπτῶν Πατριαρχικῶν Γραμμάτων τοῦ Παναγιωτάτου Προέδρου αὐτῆς, ἀφ’ ἑνός μέν τοῖς Μακαριωτάτοις Πατριάρχαις καί Προέδροις τῶν Αὐτοκεφάλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν (καί αὐτῶν τούτων τῶν ἀπουσιασασῶν τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου), ἀφ’ ἑτέρου δέ πᾶσι τοῖς Ἱεράρχαις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, μετά τῆς εὐχῆς “ὅπως αἱ ληφθεῖσαι δεσμευτικαί δι᾿ ἅπαντας ἀποφάσεις αὗται ἀποβῶσιν ἐπί μαρτυρίᾳ τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν τῷ κόσμῳ∙ ἐπί βεβαίᾳ οἰκοδομῇ τῆς πανορθοδόξου καί ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς χριστιανικῆς ἑνότητος καί τῆς ἐν ἀνθρώποις εὐδοκίας”.

Ἔκτοτε παρῆλθον δύο καί πλέον ἔτη. Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ὡς ἔχον τόν συντονιστικόν τῶν Ὀρθοδόξων πραγμάτων ρόλον, ἐκάλεσεν, ἐν πάσαις ταῖς δοθείσαις αὐτῷ εὐκαιρίαις, τάς μετασχούσας τῆς Συνόδου ταύτης Ὀρθοδόξους Αὐτοκεφάλους Ἐκκλησίας νά ἐργασθοῦν πρός τήν κατεύθυνσιν τῆς ἐνημερώσεως τοῦ πληρώματός των ἐπί τοῦ ἔργου καί τῶν ἀποφάσεων τοῦ μείζονος συνοδικοῦ τούτου γεγονότος. Εἶναι ἀληθές ὅτι αὗται, ἀπό τῆς ἑπομένης τῆς ὁλοκληρώσεως τῆς Συνόδου ταύτης, ἀνέλαβον ἀφ’ ἑαυτῶν των πρωτοβουλίας πρός ἐνημέρωσιν τοῦ ποιμνίου των, μετά μάλιστα διαγνώμην καί ἀπόφασιν τῶν Ἱερῶν των Συνόδων. Συνοδικαί Ἐγκύκλιοι, ἐνημερωτικά φυλλάδια περιέχοντα κατά τρόπον ἀπλουστευμένον καί ἐκλαϊκευμένον τάς ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἐξετυπώθησαν καί ἐκυκλοφορήθησαν. Ἰδιαιτέρας ἀναφορᾶς τυγχάνουν αἱ περιελθοῦσαι εἰς γνῶσιν τοῦ Ἱεροῦ Κέντρου σχετικαί ἀποφάσεις καί ἐνέργειαι τῶν Ἁγιωτάτων Ἐκκλησιῶν Ρουμανίας, Κύπρου, Ἑλλάδος καί Ἀλβανίας. Ἀσφαλῶς καί αἱ λοιπαί Ἐκκλησίαι θά ἀνέλαβον ἀναλόγους πρωτοβουλίας. Ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὠργανώθη τόν παρελθόντα Μάιον τό Η΄ Συνέδριον Ὀρθοδόξων Θεολογικῶν Σχολῶν ὑπό τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εἰς τό ὁποῖον μετέσχον Θεολόγοι, κληρικοί καί λαϊκοί, ἐξ Εὐρώπης καί Ἀμερικῆς καί ἀλλαχόθεν, οἱ ὁποῖοι ἀπετίμησαν τό ἔργον τῆς Συνόδου ταύτης. Τό Συνέδριον τοῦτο ἐστέφθη, καθ’ ὁμολογίαν τῶν μετασχόντων αὐτοῦ καί τῶν διοργανωτῶν, ὑπό ἐπιτυχίας, ἀναμένεται δέ ἡ κυκλοφόρησις τῶν πρακτικῶν αὐτοῦ, ἥτις εἴθε νά συμβάλῃ εἰς τήν ἐνημέρωσιν τῆς διεθνοῦς Ἀκαδημαϊκῆς Κοινότητος καί εἰς τήν ὡς ἐκ τούτου ἀνάπτυξιν γονίμου ἐπιστημονικοῦ προβληματισμοῦ ἐπί τε τοῦ περιεχομένου τοῦ Συνεδρίου αὐτοῦ καί, βεβαίως, ἐπί τοῦ ἔργου καί τῶν ἀποφάσεων τῆς Συνόδου ταύτης. Ἀξιοσημείωτον καί τό γεγονός ὅτι εἰς ἀμφότερα τά Τμήματα (Θεολογικόν καί Ποιμαντικῆς καί Κοινωνικῆς Θεολογίας) τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν συνδυσί τῶν Πανεπιστημίων Ἀθήνησι καί Θεσσαλονίκης ἐκπονοῦνται μεταπτυχιακαί καί ἐπί διδακτορίᾳ ἐργασίαι θέμα ἔχουσαι τήν προπαρασκευήν, τό ἔργον καί τάς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου ταύτης. Τό αὐτό συμβαίνει καί εἰς τήν Θεολογικήν Σχολήν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Βοστώνης, εἰς τό Ἰνστιτοῦτον Μεταπτυχιακῶν Σπουδῶν Ὀρθοδόξου Θεολογίας ἐν Σαμπεζύ Γενεύης καί εἰς ἄλλας σχολάς ἐντός τῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὡς καί, κατά περιερχομένας πληροφορίας, εἰς Θεολογικάς Σχολάς καί Σεμινάρια τοῦ Πατριαρχείου Ρουμανίας.

Κατά τό διαρρεῦσαν ὑπερδιετές χρονικόν διάστημα τοῦτο αἱ ἀπουσιάσαι τῶν ἐργασιῶν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τέσσαρες Ἐκκλησίαι οὐδεμίαν θέσιν ἔλαβον εἰς τάς δι’ ἐπισήμων σεπτῶν Πατριαρχικῶν Γραμμάτων ἀποσταλείσας καί αὐταῖς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου. Ἐκ δηλώσεων εἰς τόν ἠλεκτρονικόν τύπον ἀνωτέρων στελεχῶν τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας, ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία ἐπληροφορήθη ὅτι τά κείμενα τῶν ἀποφάσεων τῆς Συνόδου ταύτης παρεπέμφθησαν πρός μελέτην εἰς τήν Θεολογικήν Ἐπιτροπήν τῆς Ἐκκλησίας ταύτης, ἧστινος τά πορίσματα ἀναμένονται. Κατά τήν πρόσφατον συνεργασίαν τῆς εἰς Μόσχαν μεταβάσης Πατριαρχικῆς Ἀντιπροσωπείας μετ’ ὑπό τήν ἡγεσίαν τοῦ Μακ. Πατριάρχου Μόσχας κ. Κυρίλλου Ἀντιπροσωπείας τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας ἐπί τοῦ Οὐκρανικοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ζητήματος, ἡ Α. Μακαριότης ἐδήλωσεν, ἀπαντητικῶς εἰς σχετικήν ἐρώτησιν τῆς ἡμετέρας πλευρᾶς, ὅτι ἡ κατ’ αὐτόν Ἐκκλησία δέν δύναται νά προσυπογράψῃ ἐκ τῶν ὑστέρων τά κείμενα τῶν ἀποφάσεων τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, διότι ἔχει ἐνίας σοβαράς ἐπ’ αὐτῶν κριτικάς παρατηρήσεις, τάς ὁποίας ἀδυνατεῖ νά παραθεωρήσῃ, διότι, ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει, θά ἀντιμετωπίσῃ σοβαρόν πρόβλημα μετά τοῦ ποιμνίου αὐτῆς. Αἱ παρατηρήσεις αὗται ἀφοροῦν κυρίως εἰς τά κείμενα περί τῆς ἀποστολῆς τῆς Ἐκκλησίας εἰς τόν σύγχρονον κόσμον καί περί τῶν σχέσεων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον. Σημειωτέον, ὅτι αἱ Ἀντιπροσωπεῖαι τῶν τριῶν λοιπῶν ἀπουσιασασῶν Ἐκκλησιῶν (Ἀντιοχείας, Βουλγαρίας καί Γεωργίας), μεθ’ ὧν ὡσαύτως ἡ Πατριαρχική Ἀντιπροσωπεία ἔσχε συνεργασίαν ἐπί τοῦ αὐτοῦ θέματος ἐν ταῖς ἕδραις τῶν Ἐκκλησιῶν τούτων, παρουσίᾳ τῶν Μακ. Προκαθημένων αὐτῶν, παρά τάς ἐπανειλημμένας ἀπό ἡμετέρας πλευρᾶς ἀποστροφάς εἰς τό ζήτημα τῆς ἀδικαιολογήτου ἀπουσίας των ἐκ τῶν ἐργασιῶν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου καί τῶν προοπτικῶν τῆς ἐκ τῶν ὑστέρων θεραπείας τῆς ἀπουσίας ταύτης, οἵ τε Μακ. Προκαθήμενοι καί οἱ περιστοιχίσαντες αὐτούς Ἱεράρχαι ἀπέφυγον ἐπιμελῶς νά λάβουν τήν οἱανδήτινα θέσιν, τηρήσαντες σιγήν.

Τό χριστεπώνυμον, λοιπόν, πλήρωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καλεῖται νά προσλάβῃ τό ἔργον καί τάς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου ταύτης, ὥστε νά ἀποτελέσῃ ἡ Σύνοδος αὕτη μίαν ὄντως πανορθόδοξον Σύνοδον. Ἡμεῖς, οἱ ποιμαίνοντες τό λαόν τοῦ Θεοῦ Ἐπίσκοποι, καλούμεθα νά ἐφαρμόσωμεν τάς ἐχούσας πανορθόδοξον κῦρος συνοδικάς ταύτας ἀποφάσεις καί νά πληροφορήσωμεν τό ἐμπιστευθέν ἡμῖν ποίμνιον περί αὐτῶν, ἰδιαιτέρως ἐκείνων αἱ ὁποῖαι ἔχουν ἰδιαιτέραν σημασίαν διά τήν πνευματικήν αὐτοῦ ζωήν καί τήν ἐκπλήρωσιν τῶν πρός σωτηρίαν αὐτοῦ αἰτημάτων. Καλούμεθα νά μεταφέρωμεν τό Μήνυμα τῆς Συνόδου ταύτης καί τό περιεχόμενον τῶν κειμένων “ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ”, “τό μυστήριον τοῦ γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ”, “ἡ σπουδαιότης τῆς νηστείας καί ἡ  τήρησις αὐτῆς σήμερον” καί “αἱ σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον” εἰς τόν λαόν τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά καταστῇ οὗτος μέτοχος τῶν σκέψεων, προβληματισμῶν καί ἀποφάσεων τῆς Ἐκκλησίας περί τῶν θεμάτων τούτων.

Εἰς τό σημεῖον τοῦτο, ὀφειλετικῶς καί πρός τιμήν τῆς ἀληθείας, τήν ὁποίαν πρέπει νά γνωρίζωμεν διά νά ἐλευθερωθῶμεν, κατά τήν καινοδιαθηκικήν προτροπήν, πρέπει νά καταγραφῇ ὅτι ἡ ἀπόφασις τῆς Συνόδου περί τῶν σχέσεων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον, προεκάλεσε πολλάς ἀντιδράσεις τόσον κατά τήν προπαρασκευήν καί τήν διεξαγωγήν τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου, ὅσον καί μετά, ἅμα τῇ δημοσιεύσει τῶν σχετικῶν κειμένων. Θεολογικοί κύκλοι ἐν Ρουμανίᾳ, Σερβίᾳ, Βουλγαρίᾳ καί Ἑλλάδι ἀντέδρασαν ἐντόνως εἰς τό κείμενον αὐτῆς, τινές δ’ ἐξ αὐτῶν ἀνέλαβον καί περιοδείαν πρός ἁπάσας τάς κατά τόπους Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας, καί πρός αὐτάς ἔτι τάς ἀπουσιασάσας, διά νά καταθέσουν τήν διάφορον αὐτῶν γνώμην καί ἀντίδρασιν πρός τό περιεχόμενον αὐτῆς, ὡρισμένοι δέ πρεσβύτεροι, λίαν εὐάριθμοι, διέκοψαν καί τό κανονικόν μνημόσυνον τῶν Ἐπισκόπων των, ἕνεκα τῆς συμμετοχῆς των εἰς τάς ἐργασίας τῆς Συνόδου ταύτης ἤ τῆς ἀποδοχῆς τῶν ἀποφάσεων αὐτῆς. Εἰς τό σημεῖον τοῦτο δέον νά λεχθῇ, ὅτι αἱ κατά τόπους Ἐκκλησίαι ἐχειρίσθησαν τό θέμα τοῦτο μετά ποιμαντικῆς συνέσεως καί διακρίσεως καί ἀπεσοβήθη ἡ ἐξάπλωσις τοῦ φαινομένου τούτου. Μετ’ ἰδιαιτέρας ἱκανοποιήσεως καταγράφονται αἱ ὑπό ἐπιτυχίας στεφθεῖσαι προσπάθειαι τῆς Ἠμιαυτονόμου Ἐκκλησίας Κρήτης, εἰς τό ἔδαφος τῆς ὁποίας ἐπραγματοποιήθη ἡ Σύνοδος αὕτη, ἵνα μετανοήσουν καί ἔλθωσιν εἰς ἑαυτούς οἱ ὀλιγάριθμοι πρεσβύτεροι, οἱ διακόψαντες τό κανονικόν μνημόσυνον τῶν Ποιμεναρχῶν των. Πρός ἔγκαιρον μάλιστα ἀντιμετώπισιν τοῦ ζητήματος τούτου συνεστήθη καί Ἐπιτροπή, ὑπό τήν προεδρείαν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου, τῇ συμμετοχῇ κληρικῶν τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης, προβεβλημένων διά τό ἐκκλησιαστικόν ἦθος καί ἔργον των, ἡ ὁποία ἐξετέλεσε τήν ἀνατεθεῖσαν αὐτῇ ὑπό τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου ἀποστολήν μετ’ ἐπιτυχίας, ὡς ἐκ τῶν ἀποτελεσμάτων ἄλλωστε καταφαίνεται. Ὁ ὁμιλῶν εἶναι εἰς θέσιν νά γνωρίζῃ ἐξ ἰδίας ἐμπειρίας καί τάς ἐν συνέσει καί προσευχῇ πολλῇ καί ὡς ἐκ τούτου ἀπό Θεοῦ εὐλογηθείσας προσπαθείας Κρητῶν Ποιμεναρχῶν πρός διατήρησιν τῆς ἑνότητος τοῦ Κυριακοῦ Σώματος τῆς λαχούσης αὐτοῖς ἐπαρχίας, οἵτινες, ὀρθοτομοῦντες τόν λόγον τῆς ἀληθείας τοῦ Κυρίου, ᾠκονόμησαν καί οἰκονομοῦν τάς ἐκ περισσοῦ ζήλου ἐφιεμένας τήν κατ’ ἀπόλυτον κανονικήν ἀκρίβειαν μέχρι κεραίας ἐφαρμογήν τοῦ Κυριακοῦ Λόγου εἰκόνας τοῦ Θεοῦ, τάς ὡς ἐκ τῆς ἱερᾶς των ἐπιθυμίας ταύτης ἐκ δεξιῶν ἐν προκειμένῳ πειραζομένας, ἵνα μή ἐξωθηθοῦν αὗται εἰς ἐνεργείας ἀπαγούσας εἰς τήν ἀπώλειαν ἐκ τῆς ἐνδεχομένης ἀποκοπῆς των ἐκ τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας, ἐκτός τῆς ὁποίας οὔκ ἔστι σωτηρία. Ἀναλόγους ἐπιτυχεῖς προσπαθείας κατέβαλον καί καταβάλλουν καί οἱ Ποιμενάρχαι τῆς Ἁγιωτάτων  Ἐκκλησιῶν Ρουμανίας (ἰδιαιτέρως ἐν Μολδαβίᾳ ἔνθα τό πρόβλημα εἶναι ἐντονώτερον, καθώς πολλαί μοναστικαί ἀδελφότητες ἔχουν σοβαρῶς ἐπηρεασθῆ ἐκ τῶν ἀντιδράσεων τούτων) καί Ἑλλάδος, ὡς καί τά ἁρμόδια συνοδικά ὄργανα αὐτῶν. Ἀξιοσημείωτος τυγχάνει καί ἡ λίαν συνετή στάσις τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί τῶν Ἱερῶν Μονῶν αὐτοῦ, ἥτις συνέβαλε καθοριστικῶς εἰς τήν ἀνάπαυσιν τῶν συνειδήσεων τῶν τε ἐκεῖσε ἐνασκουμένων, ἀλλά καί πολλῶν μελῶν τοῦ χριστεπωνύμου πληρώματος τῆς ἀνά τήν οἰκουμένην Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τά ὁποῖα εἴτε διατηροῦν στενούς προσωπικούς πνευματικούς δεσμούς μετά τῶν Ἁγιορειτικῶν Μονῶν εἴτε λαμβάνουν σοβαρῶς ὑπ’ ὄψιν τήν τοποθέτησιν ἐκπροσώπων τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἐπί θεμάτων πίστεως. Κατά πληροφορίας, αἱ ὁποῖαι δέν ἔχουν ἐπιβεβαιωθῆ, εἴς τινας καλύβας καί ἐξαρτήματα, εὐτυχῶς λίαν εὐαρίθμους, ἔχει διακοπῆ τό κανονικόν μνημόσυνον τοῦ Ἐπισκόπου τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἕνεκα τῆς συνοδικῆς ταύτης ἀποφάσεως, αἱ δέ Ἱεραί Μοναί, εἰς τήν δικαιοδοσίαν τῶν ὁποίων ὑπάγονται οἱ ἐξαρτηματικοί οὗτοι μοναχοί, καί ἡ Ἱερά Κοινότης χειρίζονται μετά περισσῆς διακρίσεως τό θέμα τοῦτο, πρός ἀποφυγήν μειζόνων προβλημάτων.

Ἰδιαιτέρας σημασίας διά τούς διαποιμαίνοντας τάς ἐν Εὐρώπῃ, Ἀμερικαῖς, Ὠκεανίᾳ κλπ. Ἐπαρχίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου τυγχάνει ἡ ληφθεῖσα ὑπό τῆς Συνόδου ταύτης ἀπόφασις περί τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς, καθ’ ἥν, εἰσηγήσει τῆς Δ΄ Πανορθοδόξου Προσυνοδικῆς Διασκέψεως (Σαμπεζύ Γενεύης 2009), συνεστήθησαν ἐν τῷ χώρῳ τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς Ἐπισκοπικαί Συνελεύσεις, αἱ ὁποῖαι  ἔχουν “ὡς σκοπόν νά φανερώνουν τήν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, νά προωθοῦν τήν συνεργασίαν μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν εἰς πάντας τούς τομεῖς τῆς ποιμαντικῆς διακονίας καί νά διατηροῦν, διαφυλάσσουν καί ἀναπτύσσουν τά συμφέροντα τῶν κοινοτήτων, αἱ ὁποῖαι ὑπάγονται εἰς τούς ὀρθοδόξους κανονικούς ἐπισκόπους ἑκάστης Περιοχῆς. Ἔργον καί εὐθύνη τῶν ἐπισκοπικῶν τούτων Συνελεύσεων εἶναι ἡ μέριμνα διά τήν φανέρωσιν τῆς ἑνότητος τῆς Ὀρθοδοξίας καί τήν ἀνάπτυξιν κοινῆς δράσεως ὅλων τῶν ὀρθοδόξων ἑκάστης περιοχῆς πρός θεραπείαν τῶν ποιμαντικῶν ἀναγκῶν τῶν ἐκεῖ διαβιούντων ὀρθοδόξων, κοινήν ἐκπροσώπησιν πάντων τῶν ὀρθοδόξων ἔναντι τῶν ἑτεροδόξων καί τῆς ὅλης κοινωνίας τῆς περιοχῆς, καλλιέργειαν τῶν θεολογικῶν γραμμάτων καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς παιδείας…” κ.λπ.

Ὡς γνωστόν, αἱ Συνελεύσεις αὗται συνεστήθησαν, ἐπειδή διεπιστώθη, ὅτι ἀφ’ ἑνός μέν “ἀποτελεῖ κοινήν βούλησιν πασῶν τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὅπως ἐπιλυθῇ τό ζήτημα τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς τό ταχύτερον δυνατόν καί ὅπως ὀργανωθῇ αὕτη κατά τρόπον σύμφωνον πρός τήν ὀρθόδοξον ἐκκλησιολογίαν καί τήν κανονικήν παράδοσιν καί πρᾶξιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀφ’ ἑτέρου δέ ὅτι κατά τήν παροῦσαν φάσιν δέν εἶναι ἐφικτή δι’ ἱστορικούς καί ποιμαντικούς λόγους ἡ ἄμεσος μετάβασις εἰς τήν αὐστηρῶς κανονικήν τάξιν τῆς Ἐκκλησίας ὡς πρός τό ζήτημα τοῦτο, τοὐτέστιν εἰς τήν ὕπαρξιν ἑνός μόνου Ἐπισκόπου εἰς τόν αὐτόν τόπον” , κ. ἄ..

Ὑπό τό φῶς τῶν ἀνωτέρω, ἅπαντες οἱ προεδρεύοντες τῶν Ἐπισκοπικῶν τούτων Συνελεύσεων Ἱεράρχαι τοῦ Θρόνου, κυρίως, ἀλλά καί οἱ μετέχοντες αὐτῶν ὡς μέλη των, ἀναλαμβάνουν τήν εὐθύνην νά ἐργασθοῦν ἐπί τῷ τέλει τῆς ὑλοποιήσεως τῆς ἀποφάσεως ταύτης. Συμφώνως πρός τάς ὑποβληθείσας εἰς τό Ἱερόν τοῦτο Κέντρον ἐκθέσεις τῶν Προέδρων τῶν Συνελεύσεων τούτων Ἱεραρχῶν, αἱ Συνελεύσεις αὗται συνεχίζουν ἀπροσκόπτως νά ἐπιτελοῦν τό ἔργον των καί μετά τήν σύγκλησιν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, παρά τό γεγονός ὅτι ἱκανός ἀριθμός τῶν μελῶν αὐτῶν τυγχάνουν Ἱεράρχαι τῶν ἀπουσιασασῶν αὐτῆς Ἐκκλησιῶν, δεδομένου ὅτι αἱ Ἐκκλησίαι Ἀντιοχείας καί Ρωσσίας διαθέτουν πολυάριθμον παρουσίαν ἐν τῷ χώρῳ τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς καί ἱκανόν ἀριθμόν Ἱεραρχῶν, πολύ ὀλιγώτερον αἱ ἀπουσιάσασαι Ἐκκλησίαι Βουλγαρίας καί Γεωργίας. Χάριν τῆς ἀληθείας, χρεωστικῶς καταγράφεται, ὅτι τό σχῆμα τῶν Ἐπισκοπικῶν Συνελεύσεων ἐπελέγη τόσον ὑπό τῆς συνελθούσης ἐν ἔτει 1990 Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς, ἥτις καί ὁμοφώνως κατήρτισε τό πρῶτον σχέδιον κειμένου περί Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς, ὅσον καί τῆς τῇ ἐγκρίσει πασῶν τῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν συνελθούσης Δ΄ Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως (2009), ὡς μεταβατικόν, τό ὁποῖον θά προητοίμαζε τήν ἐφαρμογήν τῆς κανονικῆς ἐπί τοῦ θέματος τῆς ὀργανώσεως τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς ἀκριβείας, ἡ ὁποία προβλέπει τήν ὕπαρξιν μόνον ἑνός Ἐπισκόπου εἰς ἑκάστην πόλιν, ἡ δέ προετοιμασία αὕτη δέν θά ἐμηκύνετο πέραν τῆς ἡμερομηνίας τῆς συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Δυστυχῶς ἐκ τῶν πραγμάτων ἀπεδείχθη, ὅτι τό ἑπταετές χρονικόν διάστημα (2009-2016) ἀπό τῆς συστάσεώς των δέν ἦτο ἱκανόν διά νά προετοιμάσῃ τήν ἐφαρμογήν τῆς κανονικῆς λύσεως εἰς τό συγκεκριμένον ζήτημα.

Εἰς τό σημεῖον τοῦτο δέον νά λεχθῇ, ὅτι συστηματική ἐπί τοῦ προκειμένου ἐργασία ἐπετέλεσαν πᾶσαι αἱ συσταθεῖσαι Ἐπισκοπικαί Συνελεύσεις, ἡ δέ τοιαύτη τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν Ἀμερικῆς συνέστησε καί ἐπί τούτῳ Ἐπιτροπήν, ἥτις ἠσχολήθη ἐπισταμένως μετά τοῦ ζητήματος τούτου, τοὐτέστι τῆς προετοιμασίας τῆς μεταβάσεως εἰς τήν ἐφαρμογήν τῆς κανονικῆς ἀκριβείας εἰς τήν ὀργάνωσιν τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς. Τό ἀποτέλεσμα τῆς ἐργασίας ταύτης κατέδειξεν, ὅτι δέν ἔχουν εἰσέτι ὡριμάσει αἱ συνθῆκαι διά τήν μετάβασιν εἰς τήν κανονικήν λύσιν τοῦ ζητήματος, καθώς ἐνεφανίσθησαν ἀνυπέρβλητοι ἐπί τοῦ προκειμένου δυσκολίαι ἐκ μέρους τῶν Ἐκκλησιῶν αἵτινες διαθέτουν παρουσίαν ἐν τῷ χώρῳ τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς πρός ἐφαρμογήν τῆς κανονικῆς ἀκριβείας, τινές μάλιστα ἐξ αὐτῶν (Ἐκκλησίαι Ἀντιοχείας, Σερβίας καί Γεωργίας), προέβησαν εἰς τήν ἐκλογήν Ἀρχιερέων πρός ἀνάληψιν διακονίας ἐν τῇ Διασπορᾷ καί εἰς γεωγραφικάς περιοχάς εἰς τάς ὁποίας δέν εἶναι ἀπαραίτητος ἡ παρουσία Ἐπισκόπου, ἕνεκα τοῦ εὐαρίθμου τῶν εἰς αὐτάς διαβιούντων πιστῶν των, ἀποδώσασαι μάλιστα ἔν τισι περιπτώσεσι τούς αὐτούς πρός τούς τῶν εἰς τήν ἰδίαν περιοχήν ἀπό ἐτῶν διακονούντων Ἱεραρχῶν τοῦ Θρόνου τίτλους, γεγονός ὅπερ προεκάλεσε τήν εὔλογον ἀντίδρασιν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας.

Παρά τά ἐγγενῆ καί ἐξωγενῆ προβλήματα εἰς τήν λειτουργίαν τῶν Συνελεύσεων τούτων, ἀποτελεῖ ἐπιτυχίαν τό γεγονός ὅτι αὗται συνεστήθησαν καί λειτουργοῦν ὑπό τήν προεδρείαν τοῦ εἰς τήν ἑκάστοτε περιοχήν ἔχοντος τά πρεσβεῖα Ἀρχιερωσύνης Ἱεράρχου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καί δίδεται τοιουτρόπως μαρτυρία ἑνότητος τῆς Ὀρθοδοξίας ἐντός ἑτεροδόξου περιβάλλοντος, αἱ δέ Συνελεύσεις αὗται ἤδη ἐπιτελοῦν σημαντικόν ἔργον ἐπιλαμβανόμεναι θεμάτων κανονικῶν, ποιμαντικῶν, θρησκευτικῆς ἐκπαιδεύσεως, λειτουργικῆς τάξεως κλπ., ἀναπτύσσουσαι τοπικούς θεολογικούς διαλόγους μετά τῶν ἑκασταχοῦ ἑτεροδόξων, καταθέτουσαι δέ τήν ἄποψιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐπί ἀνακυπτόντων κοινωνικῆς, ἠθικῆς ἤ ἄλλης ὑφῆς ζητημάτων εἰς τάς ἑκασταχοῦ Κρατικάς Ἀρχάς, ὁσάκις αὗται ζητοῦν αὐτήν ἤ ἐνίοτε καί πρωτοβούλως, ἐν ὄψει τῆς ψηφίσεως σχετικῆς πρός αὐτά νομοθεσίας. Ἀξίαι ἰδιαιτέρου λόγου εἶναι καί αἱ ὑπ’ αὐτῶν ἐκπονούμεναι μεταφράσεις εἰς τάς γλώσσας τῶν χωρῶν, ἐν αἷς ἑδρεύουν, λειτουργικῶν καί λοιπῶν κειμένων καί αἱ θεολογικοῦ καί ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου κοινωνιολογικοῦ, ἠθικοῦ ἤ βιοηθικοῦ περιεχομένου ἐκδόσεις, διά τῶν ὁποίων δίδεται μαρτυρία ὀρθόδοξος εἰς τάς περιοχάς ταύτας. Ἐκφράζεται ἡ ἐλπίς, ὅτι αἱ Συνελεύσεις αὗται θά ἐπιτύχουν ἐν εὐθέτῳ χρόνῳ τοῦ σκοποῦ δι’ ὅν συνεστήθησαν, εἰρήσθω δ’ ἐν παρόδῳ, ὅτι ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία ἐθεώρει τήν λύσιν τοῦ προβλήματος εἰς τήν σύστασιν Μητροπολιτικῶν Συνόδων ἐν ἑκάστῃ περιοχῇ, ὑπό τήν προεδρείαν τοῦ ἑκασταχοῦ Ποιμενάρχου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, οὗτινος τό ὄνομα κανονικῶς θά ἐμνημόνευον οἱ διακονοῦντες ἐν τῇ περιοχῇ λοιποί Ἐπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι θά ἀπετέλουν  τά μέλη τῆς Συνόδου ταύτης καί θά ἔφερον τίτλους ἄλλων πόλεων τῆς περιοχῆς, ἐν αἷς καί θά ἑδρεύουν, ὧντινων τούς Ὀρθοδόξους, ἀνεξαρτήτως ἐθνικῆς καταγωγῆς καί προελεύσεως, κατοίκους θά διηκόνουν. Ἡ Σολομώντειος αὕτη καί μειζόνως κανονική λύσις προετάθη, ἵνα ὑπό τάς συνθήκας τάς διαμορφωθείσας ἐν τῷ χώρῳ τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς ἀπό τῶν ἀρχῶν τοῦ παρελθόντος 20^οῦ αἰῶνος καί ἑξῆς, ἐφαρμοσθῇ ἡ κανονική ἀκρίβεια καί τηρηθοῦν ἐπακριβῶς τά ἀπορρέοντα ἀπό τοῦ 28^ου κανόνος τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου δίκαια καί αἱ προνομίαι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν τοῖς βαρβαρικοῖς, ἤτοι ταῖς γεωγραφικαῖς περιοχαῖς ἐκτός τῶν  γεωγραφικῶν ὁρίων ἑκάστης τῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, τά ὁποῖα καθωρίσθησαν δι’ ἀποφάσεων  Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἤ διά τῶν κατά καιρούς ἐξαπολυθέντων Πατριαρχικῶν καί Συνοδικῶν Τόμων τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἧστινος ἡ Ἐνδημοῦσα Σύνοδος, ἀπό τῶν πρώτων αἰώνων τῆς δευτέρας μ.Χ. χιλιετίας ἀπένειμεν αὐτοκέφαλα καί περιεκόσμησε διά τῆς Πατριαρχικῆς ἀξίας καί περιωπῆς τούς Ἐπισκοπικούς θρόνους τῶν Προέδρων ἐνίων Ὀρθοδόξων αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, ἐπ’ ἀναφορᾷ πρός τήν ὀψέποτε συγκληθησομένην Οἰκουμενικήν Σύνοδον. Διά τήν ἀκαδημαϊκήν ἀκρίβειαν ἡ θέσις αὕτη συμπεριλαμβάνεται εἰς τήν συμβολήν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἰς τήν θεώρησιν τοῦ θέματος τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς, συνταγεῖσαν ὑπό Ἐπιτροπῆς ἐξ Ἱεραρχῶν τοῦ Θρόνου καί Καθηγητῶν τῆς Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς Χάλκης, ὑπό τήν προεδρείαν τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου Μύρων (μετέπειτα Ἐφέσου) Χρυσοστόμου Κωνσταντινίδου, εἰς ἥν Ἐπιτροπήν μετέσχε καί ἡ Ὑμετέρα Θειοτάτη Παναγιότης ὡς Μητροπολίτης Φιλαδελφείας, καί ἡ ὁποία κατήρτισε καί ἀναλόγους συμβολάς διά τά θέματα τοῦ Αὐτοκεφάλου, τοῦ Αὐτονόμου καί τῶν Διπτύχων, αἵτινες, μετά συνοδικήν διαγνώμην καί ἔγκρισιν, κατετέθησαν εἰς τήν Γραμματείαν ἐπί τῆς Προπαρασκευῆς τῆς Συνόδου ταύτης ἐν ἔτει 1987.

* * *

  Παναγιώτατε,

Σεβασμιώτατοι, Πανιερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,

Ὡς γνωστόν, τό πολίτευμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας εἶναι συνοδικόν. Δηλαδή τήν ζωήν καί τήν στρατείαν αὐτῆς ἐν τῷ κόσμῳ, ἀπό τῆς Ἀποστολικῆς ἐποχῆς καί μέχρι σήμερον,  διέπει ἡ συλλογικότης εἰς τήν λῆψιν τῶν ἀποφάσεων. Εἶναι γνωστή ἡ πρώτη ἐν τῇ ἱστορίᾳ Ἀποστολική Σύνοδος, κατά τήν ὁποίαν οἱ Ἀπόστολοι τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ συνῆλθον εἰς τά Ἱεροσόλυμα, εἰς τό Ὑπερῷον τῆς Σιών, καί ἀπεφάσισαν ὡς “ἔδοξε τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι καί αὐτοῖς” (πρβλ. Πράξ. ιε΄ 28). Τάς συνοδικάς ἐργασίας καί τάς λαμβανομένας συλλογικῶς πάντοτε ἀποφάσεις διέπει καί κατευθύνει ἡ συνέργεια θείου καί ἀνθρωπίνου παράγοντος. Τό Πανάγιον Πνεῦμα, τό Ὁποῖον “συγκροτεῖ τόν ὅλον θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας”, ἡ “πάντοτε τά ἀσθενῆ θεραπεύουσα καί τά ἐλλείποντα ἀναπληροῦσα” Θεία Χάρις καί οἱ φορεῖς τῆς πληρότητος αὐτῆς ὀρθοτομοῦντες τόν λόγον  τῆς Ἀληθείας τοῦ Χριστοῦ Ὀρθόδοξοι Ἐπίσκοποι, συνέρχονται, μελετοῦν τάς διαφόρους ὑποθέσεις, συζητοῦν καί ἀποφαίνονται.  Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, ὁ Θεολόγος, Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως καί Πρόεδρος τῆς Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, “ὁ τά βάθη τοῦ Πνεύματος ἐρευνήσας” ἀποφαίνεται ὅτι “Ἐκκλησία Συνόδου ὄνομα”, δηλαδή ἐντός τῆς συνόδου ἑνώνονται πάντα τά μέλη αὐτῆς μεταξύ των καί πρός τήν Κεφαλήν τῆς Ἐκκλησίας, τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν καί ὅτι εἰς αὐτήν “προεκτείνεται τό σῶμα Χριστοῦ διά τῆς θείας Εὐχαριστίας καί τῆς ὅλης μυστηριακῆς ζωῆς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος, διά νά ἐγκεντρίζωνται εἰς αὐτόν πάντες οἱ πιστοί εἰς πάντα τόπον καί εἰς πᾶσαν ἐποχήν, ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος (Ματθ. 28,19-20). Ἡ συνοδική λειτουργία, ἡ ὁποία πηγάζει ἐκ τῆς κοινῆς πνευματικῆς ἐμπειρίας τῆς εὐχαριστιακῆς συνάξεως τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος πασῶν τῶν κατά τόπους Ἐκκλησιῶν καί ἀναφέρεται εἰς αὐτήν, βεβαιοῖ τήν ἑνότητα τῆς κοινῆς ἐμπειρίας αὐτῶν εἰς τήν ὅλην ζωήν τῆς μιᾶς, ἁγίας, ἀποστολικῆς καί καθολικῆς Ἐκκλησίας”, κατά τήν διατύπωσιν συγχρόνου θεολόγου.

  Ἐπί τῇ βάσει τῆς ἀκαταλύτου ἐκκλησιολογικῆς ἀρχῆς ταύτης, ἡ Ἁγία Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ἐστερέωσεν ἀνά τούς αἰῶνας τήν πίστιν καί τήν μαρτυρίαν αὐτῆς, κατεργαζομένη  τήν σωτηρίαν τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου,  τηροῦσα πιστῶς τάς εὐαγγελικάς καί ἀποστολικάς ἐπιταγάς καί τήν ἅπαξ παραδοθεῖσαν ὑπό τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τῶν Μαθητῶν Του ἀμώμητον καί ἀμίαντον Ὀρθόδοξον Πίστιν. Αὐτήν τήν Πίστιν, ὅπως τήν εἶδον ἐν αἰνίγμασιν οἱ Προφῆται, ὅπως τήν ἐκήρυξαν οἱ Ἀπόστολοι, ὅπως ἡ Ἐκκλησία διαχρονικῶς τήν ἐβίωσε καί τήν κατωχύρωσεν ὡς Δόγμα, ὡς Ἀκρίβειαν, ὡς Κανονικόν Δίκαιον, ὡς  Βίωμα καί ὡς διαχρονικήν Ἐμπειρίαν, μᾶς παρέδωκαν αὐθεντικῶς αἱ καθολικοῦ κύρους Ἅγιαι Ἑπτά Οἰκουμενικαί Σύνοδοι.

Αἱ Οἰκουμενικαί καί αἱ ἀνά τούς αἰῶνας Μείζονες καί Τοπικαί Σύνοδοι συνῆλθον, κυρίως, ὅταν αἱ ἀνάγκαι καί ἡ λύμη τῶν αἱρετικῶν καί τῶν ἐν γένει κακοδοξιῶν τό ἐπέβαλε, πρός παραφυλακήν τοῦ Δόγματος καί τῆς Κανονικῆς Τάξεως τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τοῦ Συνοδικοῦ πολιτεύματος αὐτῆς καί τῆς τάξεως καί ἁρμονίας τῶν σχέσεων τῶν Ὀρθοδόξων κατά τόπους Ἐκκλησιῶν πρός τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον καί πρός ἀλλήλας. Ἕκαστος Πατριαρχικός Θρόνος καί ἑκάστη Ὀρθόδοξος Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία, ἄν καί ἔχει πλήρη διοικητικήν ἀνεξαρτησίαν διά τῆς οἰκείας  τοπικῆς συνόδου εἰς τά ὅρια τῆς ἰδίας κανονικῆς δικαιοδοσίας, ὀφείλει νά συμβάλλῃ εἰς τήν διαφύλαξιν τῆς ὁμοφροσύνης των, ἐν τῇ κοινωνίᾳ τῆς πίστεως καί ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς ἀγάπης, τόσον διά τῶν προσηκουσῶν ἐκκλησιαστικῶν πράξεων, ὅσον καί διά τῆς συμμετοχῆς εἰς τάς Οἰκουμενικάς καί  Μείζονας Συνόδους.

Ἀξίζει νά σημειωθῇ μέ ἰδιαιτέραν ἔμφασιν, ὅτι ὁ Θεσμός τῶν Μεγάλων, τῶν Μειζόνων δηλαδή Συνόδων, ἐλειτούργησε, μετά τό σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν Ἀνατολῆς καί Δύσεως, μέ τήν ὀφειλετικήν πρωτόβουλον μέριμναν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τήν πρόφρονα καί ὁλόθυμον ἀνταπόκρισιν τῶν λοιπῶν Πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων τῆς Ἀνατολῆς (Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καί Ἱεροσολύμων). Βασικός πυρήν τῶν Συνόδων αὐτῶν ἦτο ἡ Ἐνδημοῦσα Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Μείζονες Σύνοδοι συνεκλήθησαν κατά τό ὑπερχιλιετές ἀπό τοῦ ἔτους 1054 μέχρι σήμερον μακρόν καί κυματῶδες χρονικόν διάστημα πολλαί,  πρός ἀντιμετώπισιν σοβαρῶν ζητημάτων Πίστεως, ὡς λ.χ. τῆς ἀμφισβητήσεως διά φιλοσοφικῶν κριτηρίων τοῦ καθιερωμένου κύρους τῆς Πατερικῆς Παραδόσεως (1082), τῶν τριαδολογικῶν καί χριστολογικῶν αἱρέσεων τοῦ ΙΒ΄ αἰῶνος, τῶν ἡσυχαστικῶν ἐρίδων τοῦ ΙΔ΄ αἰῶνος. Σημειωτέον,  ὅτι πολλαί τῶν ἀποφάσεων τῶν Μειζόνων τούτων Συνόδων κατεχωρίσθησαν εἰς τό Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας μετά τάς ἀποφάσεις τῶν Ἁγίων Ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ὡς  ἔχουσαι ἀνάλογον πρός αὐτάς κῦρος  διά σύνολον τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν.

Ἐξ ἑτέρου, ἡ Ἐνδημοῦσα Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, μέ τήν συμμετοχήν ἤ καί τήν ἐκπροσώπησιν καί τῶν ἄλλων Προκαθημένων τῶν Πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων, συνεκλήθη πολλάκις ὡς Μείζων Σύνοδος πρός  ἀντιμετώπισιν καί σοβαρῶν κανονικῶν ζητημάτων ὡς λ.χ. τοῦ Σιναϊτικοῦ Ζητήματος· διά τήν ἐκ τῶν ὑστέρων συναίνεσιν καί συναπόφανσιν τῶν Πατριαρχῶν τῆς Ἀνατολῆς εἰς τήν ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἱερεμίου τοῦ Β΄ ἀπόδοσιν διά Πατριαρχικοῦ Χρυσοβούλλου τῆς Πατριαρχικῆς ἀξίας καί τιμῆς εἰς τόν Μητροπολίτην Μόσχας (1590, 1593)· διά τήν ἀποκήρυξιν τῶν ἀποφάσεων τῆς ἑνωτικῆς λεγομένης συνόδου τῆς Φλωρεντίας καί τήν ἀποκήρυξιν τῆς Οὑνίας (1484, 1593, 1727)· διά τήν ἀντιμετώπισιν τῶν προτεσταντῶν μισσιοναρίων (1638, 1642, 1672, 1691)· διά τήν καταδίκην ἀκραίων ἐκφράσεων ἐθνικισμοῦ καί ἐθνοφυλετισμοῦ (1872), ὁ ὁποῖος τοσαῦτα δεινά προεκάλεσε καί προκαλεῖ εἰς τήν ἑνότητα καί εἰς τόν ὑπερεθνικόν χαρακτῆρα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τῆς παγκοσμιότητος τοῦ κηρύγματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐπί δέ τῆς εὐκλεοῦς Πατριαρχίας  τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος Μείζονες καί Ὑπερτελεῖς Σύνοδοι συνεκλήθησαν διά τό Αὐστραλιανόν, Ἱεροσολυμιτικόν, Βουλγαρικόν καί τῆς μεγαλονήσου Κύπρου γνωστά ἐκκλησιαστικά ζητήματα,   κλπ.

Τά ἀνωτέρω σημειοῦνται, ἐκτός τῶν ἄλλων, διά νά καταδειχθῇ ὁ διαχρονικῶς μετά συνεπείας ἀσκούμενος καθοριστικός συντονιστικός  τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ σεπτοῦ Προκαθημένου αὐτοῦ ρόλος τῶν ὀρθοδόξων πραγμάτων, ὁ Ὁποῖος σεπτός Προκαθήμενος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἀπ’ ἀρχῆς καί μέχρι σήμερον, λεντίῳ ζωννύμενος, διακόνου ἀναλαμβάνων ἑκάστοτε τάξιν, ἐτήρησε καί ἐφήρμοσε ἐπακριβῶς τά ἀποδοθέντα εἰς Αὐτόν ὑπό τῆς Β΄ καί τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῶν Συνόδων πρεσβεῖα τιμῆς καί εὐθύνης, καί ἐν συνεχείᾳ ἀνέλαβε τόν ἐπί πλέον ὑπό τῆς παραδόσεως καί τῆς πράξεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας κατακυρωθέντα εἰς Αὐτόν ἐπίμοχθον, ἔμπονον καί ὑπεύθυνον ρόλον τοῦ Πρώτου, μετά τό σχίσμα τοῦ 1054· ἀνέλαβε κενωτικῶς  Πρωτεῖον οὐχί τιμῆς καί ἐξουσίας, ἀλλά διακονίας.  Διακονίας τῆς ἑνότητος καί τῆς εὐσταθείας πασῶν τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὡς ἡ ἱστορία τοῦ Θρόνου Του μαρτυρεῖ. Ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἄν καί αἱ ἱστορικαί περιστάσεις ἔδωκαν εἰς Αὐτόν τήν δυνατότητα, δέν εἰσῆλθεν εἰς τόν πειρασμόν τῆς ἀνυψώσεως τοῦ Ἑαυτοῦ Του εἰς ὑπέρ – ἐπίσκοπον, ἀλλά ἐσεβάσθη -καί σέβεται διαχρονικῶς- τά ὅρια ἅ ἔθεντο οἱ Πατέρες ἡμῶν καί ἐστήριξε τούς ἐμπεριστάτους Πρεσβυγενεῖς Θρόνους τῆς Ἀνατολῆς εἰς καιρούς χαλεπούς, προασπίσας τήν τιμήν, περιωπήν καί αὐτοκέφαλον ἀξίαν αὐτῶν.

Τοιαύτην καί τοσαύτην ἔχοντες μεμαρτυρημένην καθολικῶς συνοδικήν ἐμπειρίαν, εἰς ἐπίπεδον τοπικόν, ἐντός τοῦ ἐδάφους τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχείων, Πρεσβυγενῶν καί νεωτέρων, καί τῶν Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, ἀλλά καί ἐπί ἐπιπέδου πανορθοδόξου, οἰκουμενικοῦ, οἱ Ὀρθόδοξοι Ἐπίσκοποι, μετά τοῦ ἐν ἡμῖν Πρώτου, τοῦ Κωνσταντινουπόλεως, δέν δυνάμεθα νά ἐγκαταλείψωμεν ἀνενεργόν τήν ἐπί οἰκουμενικοῦ ἐπιπέδου συνοδικήν λειτουργίαν τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, διότι ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει θά ἠρνούμεθα τόν χαρακτῆρα, τήν φύσιν ἀλλά καί αὐτήν ταύτην τήν ὑπόστασιν αὐτῆς,  ἀλλά καί ἡμῶν αὐτῶν, καθώς μία ἐκ τῶν βασικῶν ὑποχρεώσεων τοῦ Ὀρθοδόξου Ἐπισκόπου εἶναι τό μετέχειν Συνόδου καί συναποφασίζειν καί συναποφαίνεσθαι ἐν Συνόδῳ.

Ἐπί πλέον, ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ἀναμένει τήν τοποθέτησιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐπί ἀπασχολούντων αὐτόν καιρίων ζητήματων. Ἡ μεγάλη ἀνάπτυξις τῆς τεχνολογίας εἰς τόν τομέα τῆς ἐπικοινωνίας καί τῆς πληροφορίας τῶν τελευταίων δεκαετιῶν κατέστησε τόν κάτοικον τοῦ πλέον ἀπομεμακρυσμένου χωρίου δέκτην ὅλου  τοῦ προβληματισμοῦ, τοῦ ἀναπτυσσομένου εἰς τά κέντρα καλλιεργείας καί ἀναπτύξεως τῶν θετικῶν, ἀλλά καί τῶν θεωρητικῶν ἐπιστημῶν. Ὁ κυβερνοχῶρος, τό διαδίκτυον, ἡ ἐφεύρεσις αὕτη εἰς τόν τομέα τῆς ἐπικοινωνίας καί τῆς μεταφορᾶς πληροφοριῶν καί γνώσεων,  δύναται ταυτοχρόνως νά μετατραπῇ εἰς μίαν Βαβυλωνίαν συγχύσεως τῶν φρενῶν, εἰς χῶρον θρησκευτικοῦ προσηλυτισμοῦ, εἰς πεδίον πολιτικῆς καί ἄλλης δημαγωγίας καί εἰς βῆμα προπαγάνδας ἐπί παντός ἀπασχολοῦντος τόν ἄνθρωπον ζητήματος, κατά τήν βούλησιν τοῦ δημαγωγοῦντος. Ἡ μεγάλη πρόοδος τῆς ἰατρικῆς καί ἡ ἐπέμβασις αὐτῆς εἰς θέματα ἀφορῶντα εἰς αὐτήν ταύτην τήν ὀντολογικήν ὑπόστασιν καί τήν ἐσχατολογικήν προοπτικήν τοῦ ἀνθρώπου προκαλοῦν πλεῖστα ὅσα βιοηθικά ἐρωτήματα, ἐπί τῶν ὁποίων ἀπαιτεῖται μία ἐπίσημος ἀπάντησις τῆς Ἐκκλησίας, μετά πανορθόδοξον διαγνώμην καί ἀπόφανσιν.

Ἐάν ὁ ἀοίδιμος Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἰωακείμ Γ΄ διεγίγνωσκεν ἐν ἔτει 1902 τούς κινδύνους ἐκ τῆς ἐκκοσμικεύσεως καί τοῦ νεωτερισμοῦ, ἐάν ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων Χατζῆς ἠγωνία, ὅτι αἱ ἐξελίξεις προλαμβάνουν ἡμᾶς καί δέν ζῶμεν ὄχι μόνον τήν σήμερον ἀλλά οὔτε τήν αὔριον, πόσῳ μᾶλλον πρέπει νά ἀγωνιῶμεν ἡμεῖς σήμερον, ὅτε ἐπί πολλῶν ἐκ τῶν τότε θεμάτων διατελεῖ ἐν ἐκκρεμότητι ἡ ἀπάντησις καί σήμερον… Πολλαί μάλιστα κατά τόπους Αὐτοκέφαλοι Ἐκκλησίαι τοποθετοῦνται μονομερῶς εἰς τοιαῦτα ζητήματα. Τό αὐτό συμβαίνει καί εἰς περιπτώσεις,  ὅταν καί ἀλλόδοξα ἀκόμη Κράτη ἀπευθύνωνται εἰς τούς ἑκασταχοῦ ἐκπροσώπους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Ἱεράρχας καί ζητοῦν τήν ἄποψίν των ἐπί τοιούτου περιεχομένου ἐρωτημάτων, ἐν ὄψει ψηφίσεως σχετικῆς νομοθεσίας, οἵτινες ἀναγκάζονται ἀφ’ ἑαυτῶν των καί οὐχί ἐπί τῇ βάσει πανορθοδόξων ἀποφάσεων νά δώσουν ἀπαντήσεις.

Ἡ προσφάτως περιαχθεῖσα τάς ἕδρας τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχείων καί Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν Πατριαρχική Ἀντιπροσωπεία ἵνα ἐνημερώσῃ αὐτάς ἐπί τῶν ληφθεισῶν ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀποφάσεων ἐπί τοῦ Οὐκρανικοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ζητήματος, ἐδέχθη ἐκ μέρους ἐνίων Μακ. Προκαθημένων, ἐν τῷ περιθωρίῳ τῶν συναντήσεων, καί τινας σκέψεις διά τήν ἑπομένην ἡμέραν μετά τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον. Πλέον δέ συγκεκριμένως, ὁ Μακ. Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος, ἀνέφερε χαρακτηριστικῶς καί μετά νοήματος,  ὅτι “ἡ συνοδική διεργασία οὐδέποτε παύει ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ”, ἁπλῶς καλόν θά ἦτο νά παρέλθῃ χρονικόν τι διάστημα πρό τῆς ἀναλήψεως ἀναλόγου πρωτοβουλίας.

Ὁ Μακ. Πατριάρχης Ρουμανίας κ. Δανιήλ, ἐπανέλαβε τήν παγίαν, -προσωπικήν καί τῆς κατ’ αὐτόν Ἐκκλησίας-, ἄποψιν,  ὅτι ἡ ἔννοια τῆς συνοδικότητος ἐπί πανορθοδόξου ἐπιπέδου ὄχι μόνον δέν πρέπει νά ἐγκαταλειφθῇ ἤ νά ἀναβληθῇ ἐπ’ ἀόριστον,  ἀλλ’ ἀντιθέτως νά θεσμοθετηθῇ ἡ σύγκλησις Συνάξεων Προκαθημένων ἤ τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἀνά τακτά χρονικά διαστήματα, ἀνά πενταετίαν ἐπί παραδείγματι -ὡς ὑπεγράμμισε-, πρός θεώρησιν ἀπασχολούντων τήν Ἐκκλησίαν καί τόν σύγχρονον ἄνθρωπον ζητημάτων.

Ἰδιαιτέρας σημασίας τυγχάνει ἡ μακροσκελής καί ἐπίμονος ἀναφορά τοῦ Μακ. Ἀρχιεπισκόπου Τιράνων καί πάσης Ἀλβανίας κ. Ἀναστασίου εἰς τήν μετά τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον ἡμέραν, ἡ ὁποία θά ἔδει νά εἶναι συνέχεια τοῦ ἐπιτελεσθέντος κατά τήν ὑπέρ τέταρτον αἰῶνος Πατριαρχίαν τῆς Ὑμετέρας Σεπτῆς Κορυφῆς, Παναγιώτατε, συνοδικοῦ ἔργου, τόσον εἰς ἐπίπεδον τῶν ἐγκαινιασθεισῶν κατά τό ἔτος 1992  καί καθιερωθεισῶν ὑφ’ Ὑμῶν καί τά μάλα συμβαλουσῶν εἰς τήν συνοδικήν διακονίαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συνόλῳ αὐτῆς Ἱερῶν Συνάξεων τῶν Ὀρθοδόξων Προκαθημένων,  ὅσον καί εἰς ἐπίπεδον προπαρασκευῆς καί συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, παρά τά προσκόμματα  καί τά ἐμπόδια, τά ὁποῖα ἐν τῷ μεταξύ χρόνῳ παρενεβλήθησαν. Ὁ Μακ. κ. Ἀναστάσιος παρακαλεῖ ὅπως μή ἀπολεσθῇ τό πολύτιμον τοῦτο ἔργον, ἕνεκα τῶν προβλημάτων τά ὁποῖα ἐνεφανίσθησαν τήν ὑστάτην στιγμήν πρό τῆς συγκλήσεως τῆς Συνόδου ταύτης. Κατά τήν Αὐτοῦ Μακαριότητα,  “ἡ οἱαδήτις συνοδική ἐκδήλωσις ἐπί πανορθοδόξου ἐπιπέδου, εἰς ἐπίπεδον Συνάξεως Προκαθημένων, ἀρχικῶς, καί Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, ἀργότερον, ἥτις θά ἠδύνατο μάλιστα νά συνεχίσῃ τό ἔργον τῆς ἐν Κρήτῃ Συνόδου, ἀποτελεῖ προϋπόθεσιν sine qua non διά τήν μαρτυρίαν καί τήν ἀποστολήν τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας πρός τό σύγχρονον κόσμον, ἔνθα παραδοσιακαί χριστιανικαί κοινωνίαι ἀποχριστιανίζονται καί ἀποϊεροποιοῦνται, νέοι δέ ἄνθρωποι καταφεύγουν εἰς ἄλλας θρησκείας καί μυστικιστικάς λατρείας ἀναζητοῦντες ἀπάντησιν εἰς τά ἐρωτήματά των”.

* * *

Παναγιώτατε,

Σεβασμιώτατοι, Πανιερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,

Ἡ  Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Κρήτης καταλείπει εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν καί εἰς πάντας ἡμᾶς μίαν κληρονομίαν, ἀλλά καί μίαν παρακαταθήκην εὐθύνης, ἡ ὁποία σηματοδοτεῖ τήν μετ’ αὐτήν ἀρξαμένην καί διανυομένην περίοδον. Κληρονομίαν μέν αἱ μετά πολλῶν κόπων καί θυσιῶν προσπάθειαι τῶν ἀοιδίμων Οἰκουμενικῶν Πατριαρχῶν, ἀπό Ἰωακείμ Γ΄ καί ἑξῆς, καί τῶν μεγάλων Ἱεραρχικῶν μορφῶν τοῦ Ἁγιωτάτου Ἀποστολικοῦ, Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ τούτου  Θρόνου, ὅπως, ἐν συνεργασίᾳ μετά τῶν λοιπῶν Προκαθημένων καί τῶν Ἱεραρχῶν τῶν λοιπῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, διατηρηθῇ, καλλιεργηθῇ καί ἀναπτυχθῇ ἡ ἐπί οἰκουμενικοῦ, πανορθοδόξου ἐπιπέδου, συνοδική συνείδησις καί διεργασία,  ἡ ὁποία,  κατά τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησιολογίαν, δύναται μετ’ ἀσφαλείας νά ἀποφανθῇ ἐπί ζητημάτων ἀπασχολούντων τό σύγχρονον ἄνθρωπον. Παρακαταθήκην δέ Εὐθύνης, τήν ἐπί συνόδου καί ἐν συνόδῳ καί διά τῆς συνόδου μελέτην καί ἀπόφανσιν ὑπό πάντων τῶν Ἐπισκόπων ἐπί μειζόνων ζητημάτων, κατά τήν ἀρχιερατικήν ἑκάστου Ἐπισκόπου συνείδησιν, ἧς οὐδέν βιαιότερον ἐν τῷ κόσμω, ἀφ’ ἑνός μέν πρός διακονίαν τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ ὁποίου τόν προβληματισμόν καί τήν ἀγωνίαν ὑποχρεούμεθα ὡς ἀπό Θεοῦ τεταγμένοι ποιμένες αὐτοῦ νά μεταφέρωμεν εἰς τό Συνοδικόν Βουλευτήριον, ἀφ’ ἑτέρου δέ πρός διατήρησιν τῆς ἑνότητος ἡμῶν ἐν τῇ πίστει καί ἐν τῇ διδασκαλίᾳ καί ἀπ’ αὐτῆς καί δι’αὐτῆς ἐν τῇ κοινῇ ἡμῶν μαρτυρίᾳ πρός σύμπαντα τόν κόσμον. Ἄλλως κινδυνεύομεν, -ὡς χαρακτηριστικῶς πολλάκις ἐπεσημάνθη καί ὑπό τῆς Ὑμετέρας Σεπτῆς Κορυφῆς καί ὑπό πολλῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Θρόνου κατά καιρούς- νά μετατραπῶμεν εἰς μίαν συνομοσπονδίαν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, τῶν ὁποίων οἱ πιστοί καί ποιμένες των κοινωνοῦμεν πρός ἀλλήλους ἐν τῇ κλάσει τοῦ Ἄρτου, διαφέρομεν ὅμως εἰς τήν διδασκαλίαν, καθώς κρατοῦμεν ἡμεῖς αὐτοί τούς ὀφθαλμούς ἡμῶν τοῦ ἐπιγνῶναι καί ὀρθοτομεῖν τόν Λόγον τῆς Ἀληθείας ἐν τῇ ἀσκήσει τῶν συνοδικῶν ἡμῶν καθηκόντων καί ἀφίεμεν ἑαυτούς καί ἀλλήλους νά ἐκφραζώμεθα μεμονωμένως καί μονομερῶς ἐπί τῶν συγχρόνων τούτων ζητημάτων.

Πυξίς εἰς τήν προσπάθειαν ταύτην,  ἡ ἀποκομισθεῖσα ἐκ τῆς συγκλήσεως, ἰδιαιτέρως δέ τῆς προπαρασκευῆς, τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἐμπειρία. Ἡ ἐμπειρία αὕτη, προϋποθέτει καί  ἀπαιτεῖ τήν θεώρησιν καιρίων καί θεμελιωδῶν ζητημάτων,  τά ὁποῖα ἀνεφύησαν καθ’ ὅλην τήν συνοδικήν προπαρασκευήν καί διεργασίαν, ἤτοι:

1. Τῆς κανονικῆς συγκροτήσεως, κατά τήν μακραίωνα παράδοσιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μιᾶς μελλοντικῆς Συνόδου καί τοῦ τρόπου λήψεως ὑπ’ αὐτῆς ἀποφάσεων. Ἡ ἐμπειρία τῆς συγκληθείσης Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἀποτελεῖ ἀληθῶς  ἐμπειρικόν ὁδοδείκτην, ἄν μάλιστα ληφθῇ ὑπ’ ὄψιν ἡ ἀναπτυχθεῖσα μεγάλη προβληματική περί τόν τρόπον συγκροτήσεως καί λήψεως ὑπ αὐτῆς τῶν ἀποφάσεων. Πολλαί καί διάφοροι ἀπόψεις διετυπώθησαν κατά τήν συνοδικήν προεργασίαν, τoῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὑποστηρίξαντος σθεναρῶς τήν κανονικήν ἀρχήν “ἡ ψῆφος τῶν πλειόνων κρατείτω” κατά τήν λῆψιν ἀποφάσεων, συμπαραστατουμένου ὑπό ἱκανοῦ ἀριθμοῦ Ἐκκλησιῶν, ἐνῷ ἄλλαι ἀντιπροέτειναν τήν ἀρχήν τῆς ὁμοφωνίας (consensus), κατά μίμησιν διαφόρων διεθνῶν ὀργανισμῶν καί συμβουλίων, δέν ἀπέρριψαν, ἐν τούτοις, τήν ἀρχήν τῆς κατά πλειονοψηφίαν λήψεως τῶν ἀποφάσεων, συνεδύασαν ὅμως αὐτήν πρός ἀριθμητικά δεδομένα. Πλέον συγκεκριμένως, τό μέν Πατριαρχεῖον Μόσχας ἐζήτησεν ὅπως ἐφαρμοζομένης τῆς ἀρχῆς ταύτης συμμετάσχουν τῶν συνοδικῶν ἐργασιῶν ἅπαντες οἱ ἀνά τήν οἰκουμένην ὀρθόδοξοι ἐπίσκοποι, τό δέ Πατριαρχεῖον Ρουμανίας προέβαλε τήν χρῆσιν μιᾶς λίαν πρωτοτύπου ἀναλογικῆς, συμφώνως πρός τήν ὁποίαν ὁ ἀριθμός τῶν συμμετεχόντων ἐξ ἑκάστης Ἐκκλησίας εἰς τάς ἐργασίας τῆς Συνόδου Ἱεραρχῶν θά ἔδει ἵνα ᾗ ἀνάλογος πρός τόν ἀριθμόν τοῦ ποιμνίου, ὅπερ αὕτη διαποιμαίνει! Ἐν διαφόρῳ περιπτώσει θά πρέπει νά ἐφαρμοσθῇ ἡ ἀρχή τῆς ὁμοφωνίας. Διά τήν ἱστορικήν ἀκρίβειαν πρέπει νά καταγραφῇ ὅτι καί ἀπό ἡμετέρας πλευρᾶς ἐζητήθη, εἰς ὡρισμένας περιπτώσεις, ἡ ἐφαρμογή τῆς ἀρχῆς τῆς ὁμοφωνίας εἰς τήν λῆψιν ἀποφάσεων. Γενομένης μακρᾶς ἐπί τοῦ θέματος τούτου συζητήσεως,  ἀπεφασίσθη ὅπως μετάσχουν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης  Συνόδου 24 Ἱεράρχαι ἐξ ἑκάστης Ἐκκλησίας, ἔχοντες ἐπί κεφαλῆς τόν Προκαθήμενον αὐτῶν, συνοδευόμενοι ὑπό συμβούλων, αἱ δέ ἀποφάσεις λαμβάνωνται καθ’ ὁμοφωνίαν ἡ δέ λῆψις αὐτῶν “συνδέεται πρός τάς αὐτοκεφάλους Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας καί ὄχι πρός τά καθ’ ἕκαστον μέλη τῶν ἐν τῇ Συνόδῳ ἀντιπροσωπειῶν αὐτῶν, συμφώνως πρός τήν ὁμόφωνον σχετικήν ἀπόφασιν τῆς Ἱερᾶς Συνάξεως τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τοῦ ἔτους 2014. Συμφώνως πρός τήν ἀπόφασιν ἐκείνην,  ἡ κατά Ἐκκλησίας καί ὄχι κατά τά μέλη αὐτῶν ψήφισις ἐν τῇ Συνόδῳ τῶν κειμένων δέν ἀπέκλειε τήν ἀρνητικήν θέσιν ἑνός ἤ καί πλειόνων ἀρχιερέων μιᾶς ἀντιπροσωπείας αὐτοκεφάλου τινός Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐπί τῶν γινομένων τροπολογιῶν ἤ καί ἐπί ἑνός κειμένου γενικώτερον, ἡ διαφωνία τῶν ὁποίων καταχωρίζεται εἰς τά Πρακτικά τῆς Συνόδου, καί ἡ ἀξιολόγησις τῶν διαφωνιῶν αὐτῶν θά ἦτο πλέον ἐσωτερικόν ζήτημα τῆς εἰς ἥν ἀνήκουν αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία θά ἠδύνατο νά ὑποστηρίξῃ τήν θετικήν ψῆφον αὐτῆς ἐπί τῇ βάσει τῆς ἀρχῆς τῆς ἐσωτερικῆς πλειονοψηφίας, καί θά ἐξεφράζετο διά τοῦ Προκαθημένου αὐτῆς, διό καί θά ἔδει ἵνα προβλέπεται εἰς αὐτήν ὁ ἀναγκαῖος χῶρος καί χρόνος δι᾽ ἐσωτερικήν συζήτησιν ἐπί τοῦ θέματος τούτου΄, ὡς προβλέπει ἄλλωστε καί τό ἄρθρον 12  τοῦ Κανονισμοῦ λειτουργίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου.

Ἡ πανορθοδόξως ληφθεῖσα ἄποψις αὕτη ἀπετέλεσεν ἀντικείμενον μεγάλου δημοσίου θεολογικοῦ διαλόγου καί προβληματισμοῦ, εὐθύς ἀμέσως μετά τήν ψήφισιν καί τήν δημοσίευσιν τοῦ Κανονισμοῦ τούτου, ἠκούσθησαν πολλαί φωναί καί γνῶμαι, καθ’ ἅς ἀναφαίρετον δικαίωμα τοῦ παρεδρεύοντος ἐπί Συνόδου Ἐπισκόπου εἶναι τό συναποφαίνεσθαι ἐπί τῷ βάρει τῆς ἰδίας αὐτοῦ συνειδήσεως, ἐφ’ ᾧ καί δέον ἵνα ὡς κεχωρισμένον πρόσωπον ἐκφέρῃ τήν ψῆφον αὐτοῦ κατά τήν λῆψιν τῶν συνοδικῶν ἀποφάσεων, ἥτις δέν πρέπει νά συνδέηται πρός τάς αὐτοκεφάλους Ἐκκλησίας,  ἀλλά πρός τούς Ἐπισκόπους, τούς παρεδρεύοντας ἐν Συνόδω, ἡ δέ ψῆφος τῶν πλειόνων κρατείτω. Εἰς ἀπάντησιν πρός τά ἀνωτέρω,  διετυπώθη καί ἡ ἄποψις ὅτι εἰς ἐνίας περιπτώσεις ἐφηρμόσθη ἡ ἔννοια τῆς ὁμοφωνίας (consensus), τό περιεχόμενον τῆς ὁποίας ἔτυχε διαφόρων ἑρμηνειῶν, ἀναπτυχθεισῶν καί ἀπόψεων, συμφώνως πρός τάς ὁποίας εἰς τήν μακραίωνα παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν ἐχρησιμοποιήθησαν ἀμφότεραι αἱ ἀρχαί, τῆς καθ’ ὁμοφωνίαν καί κατά πλειονοψηφίαν λήψεως ἀποφάσεων, ἀναλόγως πρός τό περιεχόμενον τῆς λαμβανομένης ἑκάστοτε ἀποφάσεως, ἐάν ἦτο διοικητικοῦ ἤ δογματικοῦ περιεχομένου. Αἱ ἀπόψεις αὗται ἐλέγχονται ἐπιστημονικῶς διό καί  ἡ Ἐκκλησία θά κληθῇ εἰς τό μέλλον νά τοποθετηθῇ καί νά λάβη συγκεκριμένην ἀπόφασιν, ἐπί τῇ βάσει ἀπόψεων ἐπιστημόνων εἰδικῶν περί τό Κανονικόν Δίκαιον, τό Ὀρθόδοξον Δόγμα καί τήν Ἐκκλησιαστικήν Ἱστορίαν.

Πάντως, ἡ προκριθεῖσα μετά συζητήσεις καί πιέσεις πολλάς ἀρχή τῆς ὁμοφωνίας εἰς τήν λῆψιν τῶν ἀποφάσεων προεκάλεσε πλεῖστα ὅσα προβλήματα καί εἰς τήν προπαρασκευήν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ταύτης, ἀπετέλεσεν ὄργανον ἀσκήσεως ἀρνησικυρίας ἐκ μέρους Ἐκκλησιῶν τινῶν, αἵτινες ἠθέλησαν νά κρατήσουν ὅμηρον σύμπασαν τήν Ὀρθοδοξίαν ἐπί τῷ τέλει ἵνα ἐπιβάλουν τάς ἰδίας των ἑκάστη ἀπόψεις, κατέστη δέ ἡ ὁμοφωνία αὕτη καί τήν ἐς τόν φανερόν λεγομένην αἰτίαν τῆς ἀπουσίας τεσσάρων ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν ἐκ τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου…

Ἡ ἀποκομισθεῖσα ἀλγεινοτάτη ἐμπειρία ἐκ τῆς ἐφαρμογῆς τῆς ὁμοφωνίας εἰς τήν λῆψιν τῶν ἀποφάσεων θά πρέπει νά ἀποτελέσῃ ἀντικείμενον μείζονος προβληματισμοῦ ὥστε ἐν τοῖς ἐφ’ ἑξῆς νά ἐφαρμόζηται εἰς τά πανορθόδοξα ὄργανα ὁ ἐκ τῆς κανονικῆς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας προβλεπόμενος τρόπος εἰς τήν λῆψιν συνοδικῶν ἀποφάσεων ἐπί οἰκουμενικοῦ ἐπιπέδου, τοιουτοτρόπως ὥστε νά εἶναι δυνατή ἡ ἔκφρασις καί διατύπωσις τῆς ἀρχιερατικῆς συνειδήσεως ἑκάστου μέλους μιᾶς μελλοντικῆς Πανορθοδόξου Συνόδου, ἐν ταὐτῷ δέ νά μή παρακωλύηται ἡ διαδικασία ἕνεκα ἐμμονῶν τινῶν. Τό θέμα τοῦτο τυγχάνει ἕν ἐκ τῶν κυρίων καί βασικῶν,  τό ὁποῖον θά πρέπει νά ἀπασχολήσῃ τήν Ἐκκλησίαν,  ὡς καί ἐκεῖνο τοῦ ἀριθμοῦ τῶν Ἐπισκόπων,  οἱ ὁποῖοι θά συμμετάσχουν εἰς μίαν μέλλουσαν Σύνοδον. Ἡ μακρά παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας, ἀσφαλῶς καί θά δώσῃ τήν ἀπάντησιν εἰς τά κατά τήν προπαρασκευήν τῆς Συνόδου ταύτης ἐγερθέντα ἐπί τοῦ συγκεκριμένου θέματος ζητήματα.

2. Τοῦ Θεματολογίου καί τοῦ ἔργου τῆς Συνόδου.

Ἡ παρέλευσις σχεδόν τεσσάρων δεκαετιῶν (1971-2009) ἀφ’ ἧς στιγμῆς καθωρίσθη ἡ Ἡμερησία Διάταξις τῆς Συνόδου, μέχρι τῆς στιγμῆς τῆς εἰσελεύσεως τῆς προπαρασκευῆς αὐτῆς εἰς τό τελικόν στάδιον,  εἶχεν ὡς ἀποτέλεσμα ὡρισμένα ἐκ τῶν ὑπό τῆς Β΄(1982) καί τῆς Γ΄(1986) Πανορθοδόξων Διασκέψεων καταρτισθέντων κειμένων ἐπί θεμάτων τῆς Ἡμερησίας Διατάξεως καί συμφώνως πρός τόν Κανονισμόν Λειτουργίας αὐτῶν παραπεμφθέντων εἰς τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον νά χρήζουν, ἄλλα μέν ἀναθεωρήσεως,  ἄλλα δέ ἐπιμελοῦς καί εἰς βάθος μελέτης, ὅπερ καί τελικῶς ἀπεφασίσθη ὑπό τῆς ἐνταῦθα συνελθούσης Συνάξεως τῶν Προκαθημένων τοῦ ἔτους 2014. Πρός τούτοις, ἀνεφύησαν, ἐν τούτῳ τῷ μεταξύ καί ἄλλα ζητήματα, ἁπτόμενα τῆς θέσεως τῆς Ἐκκλησίας ἐπί συγχρόνων κοινωνικῶν, ἐπιστημονικῶν καί ἄλλων ζητημάτων, ἡ ἐπί τῶν ὁποίων συνοδική ἀπόφανσις θά ἀπήτει τήν προσθήκην καί τούτων εἰς τήν ἡμερησίαν διάταξιν καί εἰς τήν ὡς ἐκ τούτου ἐπιμήκυνσιν τῆς συνοδικῆς προπαρασκευῆς διά τῆς συγκλήσεως νέων ἐπιτροπῶν, προπαρασκευαστικῶν συνελεύσεων καί προσυνοδικῶν διασκέψεων, διό καί ἤδη ἀπεφασίσθη  ὅπως ἄλλα μέν συμπεριληφθοῦν ἀκροθιγῶς εἰς τό κείμενον τῆς ἀποφάσεως: ἡ ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ ἄλλα δέ ἐνταχθοῦν εἰς τό Μήνυμα τῆς Συνόδου.

Τῶν πραγμάτων οὕτως ἐχόντων,  ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Κρήτης καταλείπει εἰς τήν  Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ὀρθόδοξον ἡμῶν Ἐκκλησίαν καί εἰς ἅπαντας ἡμᾶς τήν εὐθύνην νά ἐργασθῶμεν ἀπό κοινοῦ, ἅπασαι αἱ Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι, διά νά δοθῇ μία ἀκραιφνῶς Ὀρθόδοξος καί ἐπίκαιρος ἀπάντησις διά τήν στάσιν τοῦ συγχρόνου Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ ἔναντι τῶν διαφόρων προκλήσεων τῆς ἐποχῆς ἡμῶν ὡς ἐκ τῆς ἀναπτύξεως τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν (ἰατρικῆς, βιοτεχνολογίας, λοιπῶν θετικῶν ἐπιστημῶν), ἀλλά καί τῶν διαφόρων κοινωνικῶν προβλημάτων, οὐχί ἁπλῶς ὑπό τήν μορφήν προβληματισμοῦ καί διατυπώσεως σκέψεων τινῶν,  ἀλλά ὑπό τήν μορφήν συνοδικῶν ἀποφάσεων καί κανόνων,  οἱ ὁποῖοι θά διέπουν τό πολίτευμα τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας.

Ἐν κατακλεῖδι, ἐπιτραπήτω ἡ ἀναφορά εἰς τόν θεολογικόν προβληματισμόν, ὁ ὁποῖος ἀνεπτύχθη κατά τήν προπαρασκευήν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ταύτης, οὐχί ὡς ἥσσονος ἀλλά ὡς μεγίστης σημασίας διά τούς ταχθέντας ὀρθοτομεῖν τόν Λόγον τῆς Ἀληθείας Ὀρθοδόξους Ἐπισκόπους.Ὡς ὁ ἐκ τῶν νεωτέρων Ἱεραρχῶν τοῦ Θρόνου δέν θά ἐπεθύμουν νά ἀναπτύξω τόν θεολογικόν τοῦτον προβληματισμόν, ἱστάμενος ἐνώπιον τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος καί πρεσβυτέρων Ἱεραρχῶν λευκανθέντων ἐν τῇ διακονίᾳ τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, τινῶν δέ ἐξ ὑμῶν, ἀδελφοί,  κοσμησάντων ἀκαδημαϊκάς ἕδρας καί συμβαλόντων εἰς τήν καλλιέργειαν τῆς Ἱερᾶς Ἐπιστήμης διά τοῦ ὀξυγράφου καλάμου σας. Θά περιορισθῶ ἁπλῶς εἰς τήν ἀπαρίθμησιν ὡρισμένων ζητημάτων, τεθέντων τόσον κατά τήν συνοδικήν προπαρασκευήν,  ὅσον καί κατά τόν ἀναπτυχθέντα ὡς ἐξ αὐτῆς δημόσιον θεολογικόν διάλογον ἐπί τῇ δημοσιεύσει τῶν θεμάτων τῆς Ἡμερησίας Διατάξεως τῆς Συνόδου ταύτης, ἵνα ταῦτα ἀποτελέσουν ἀντικείμενον προσευχητικοῦ προβληματισμοῦ καί περισυλλογῆς πρός ἀνάληψιν πρωτοβουλιῶν διά τήν λῆψιν τῶν προσηκουσῶν ἀποφάσεων, ἐν καιρῷ τῷ δέοντι:

1. Ἡ προοπτική συγκλήσεως μιᾶς Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς, Ἀποστολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

2. Ἡ κατάρτισις μιᾶς συγχρόνου ἐκδόσεως ἀκριβοῦς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, ἀπευθυνομένη πρός τόν Ὀρθόδοξον Χριστιανόν τῆς συγχρόνου ἐποχῆς, ἐν ἀντιπαραβολῇ μάλιστα πρός ἑτεροδόξους κατηχήσεις, θέσιν  τήν ὁποίαν προέβαλεν  ἐπανειλημμένως καί μετ’ ἐπιμονῆς καί ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Σερβίας.

3. Ἡ ἀναγνώρισις τῶν ἐν ΚΠόλει συνελθουσῶν Συνόδων κατά τά ἔτη 879, 880 (ἐπί Μεγάλου Φωτίου) καί 1341, περί Ἡσυχασμοῦ, ὡς Οἰκουμενικῶν, εἰς τό ὁποῖον θέμα ἀνεφέρθησαν αἱ Ἁγιώταται Ἐκκλησίαι Σερβίας καί Ἑλλάδος, καί δή  καί διά Γραμμάτων τῶν Μακ. Προκαθημένων αὐτῶν πρός τήν Ὑμετέραν Σεπτήν Κορυφήν.

4. Ἡ καταγραφή καί καταδίκη τῶν διαφόρων (παλαιῶν καί συγχρόνων) αἱρέσεων καί ἡ σχετική ἐνημέρωσις τοῦ χριστεπωνύμου πληρώματος πρός παραφυλακήν αὐτοῦ ἀπό τῆς λύμης τῶν διαφόρων αἱρετικῶν. Σημειωτέον ὅτι ὡρισμέναι Αὐτοκέφαλοι Ἐκκλησίαι ἔχουν ἐπιτελέσει σημαντικόν ἔργον πρός τήν κατεύθυνσιν ταύτην, ὡς λ.χ. ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἥτις ἔχει συστήσει ἐπί τούτῳ Συνοδικήν Ἐπιτροπήν,  ἡ ὁποία μάλιστα ὀργανώνει κατ’ ἔτος σχετικά συνέδρια. Τό ἔργον τοῦτο δύναται νά ἀποτελέση πολύτιμον πρός ἀξιολόγησιν ὑλικόν.

5. Ἡ κωδικοποίησις τῶν ὑπό τῶν μετά τόν 11^ον αἰῶνα συνελθουσῶν διαφόρων Συνόδων θεσπισθέντων Κανόνων.

6. Ἡ ὑπό Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐπικύρωσις τῶν ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀνακηρυχθεισῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν.

7. Ἡ ἀξιολόγησις τοῦ ἔργου τῶν διαφόρων Διαχριστιανικῶν Διαλόγων καί ἡ θέσις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔναντι τῶν ἐκτός αὐτῆς διαφόρων χριστιανικῶν κοινοτήτων, ἐν ἀξιολογήσει τῆς μετά τήν Μεγάλην Σύνοδον πορείας αὐτῶν, ὑπό συμπασῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὥστε νά ὑπάρξη μία ἑνιαία ἄποψις ἐπί τοῦ θέματος τούτου συμπάσης τῆς Ὀρθοδοξίας, δεσμεύουσα αὐτήν.

Παναγιώτατε Δέσποτα,

Σεβασμιώτατοι καί Πανιερώτατοι Ἀρχιερεῖς,

Τά μετά τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον τῆς Κρήτης ἐπαφίενται εἰς τήν σοφίαν καί τήν σύνεσιν τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος καί τῶν συναδελφῶν Αὐτῆς Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῶν ἀδελφῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶς, καί, ὡς εἰκός, καί εἰς ἕκαστον συνυπεύθυνον διά τήν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας ἀδελφόν συνεπίσκοπον.

Ἀληθῶς, οἱ σύγχρονοι καιροί οὐ μενετοί. Αἱ προκλήσεις πολλαί. Ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν ἐψύγη. Ἀλλότρια ἤθη καί ἔθιμα προβληματίζουν τόν σύγχρονον Ὀρθόδοξον πιστόν. Καί φρονεῖται καί διακηρύττεται ὅτι ἀπαιτεῖται ἡ διατύπωσις καί διακήρυξις τοῦ μόνου σώζοντος καί ἀναπαύοντος Συνοδικοῦ, καί ὡς ἐκ τούτου καθολικῆς ἀποδοχῆς, Λόγου  τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας.

Ὅλοι  οἱ ἐκ τῆς εὐκληματούσης Ἀμπέλου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας προερχόμενοι καί εἰς αὐτήν τά πάντα ὀφείλοντες, καί διακονοῦντες κατά δύναμιν ἕκαστος,  ἔχομεν τήν συνείδησιν καί τό αἴσθημα  τῆς κοινῆς ἐν ἑνότητι πορείας, ὡς ἐκ τούτου δέ καί πέποιθεν ὁ ὁμιλῶν,  ὅτι ποδηγετουμένη  ὑπό τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος ἡ Ὀρθόδοξος ἡμῶν Ἐκκλησία καί ἐν τῷ μέλλοντι, Συνοδικῶς κατεργαζομένη τήν  σωτηρίαν τοῦ περιουσίου λαοῦ αὐτῆς, περί οὗ λόγον εὐθύνης καί χρέους θέλομεν ἀποδώσει πάντες οἱ τεταγμένοι ποιμένες αὐτοῦ, ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ τῷ δικαίῳ Κριτῇ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ, θά φέρῃ συνεχῶς καρπόν πολύν, καρπόν ἀγαθόν, τοιοῦτον καί τοσοῦτον, “ὥστε νά γεμισθῇ τό Ποτήριον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐξ Αἵματος Κυρίου, εἰς κατάσβεσιν τῆς δίψης τοῦ ἀνά τήν οἰκουμένην λαοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον”, ὡς θά ἐπανελάμβανεν ὁ πολιός Χαλκηδόνος Μελίτων. Ἀμήν.